Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΓΑΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 19ος-20ός ΑΙ.<br />
Το πρόβλημα κορυφώθηκε το 1862, λίγο πριν την έξωση του Όθωνα, όταν άρχισε<br />
να συζητείται ένας νόμος που προέβλεπε τη διανομή των εθνικοϊδιόκτητων φυτειών<br />
εξ ημισείας μεταξύ του κράτους και των εμφυτευτών. Αυτό αποτελούσε δυσβάστακτη<br />
ποινή: η αξία μιας ώριμης φυτείας ήταν πολλαπλάσια της αξίας της<br />
ασκεπούς γης. Για να αποκτήσουν την κυριότητα στη μισή από τη γη που είχαν<br />
φυτεύσει, οι εμφυτευτές θα έχαναν τη μισή φυτεία, που άξιζε πολλές φορές περισσότερο.<br />
Ο νόμος αυτός ξεσήκωσε πολλές αντιδράσεις και δεν εφαρμόστηκε ποτέ.<br />
Μετά από αρκετές συζητήσεις στην Εθνοσυνέλευση του 1862-1864, η οριστική<br />
λύση στο πρόβλημα των «εθνικοϊδιόκτητων» φυτειών, αλλά και των εθνικών γαιών<br />
γενικότερα, δόθηκε από τη Βουλή του 1871, με βάση δύο νόμους που εισηγήθηκε ο<br />
βουλευτής Τριφυλλίας και υπουργός Οικονομικών Σωτήριος Σωτηρόπουλος, οι ο-<br />
ποίοι θέσπισαν την περίφημη μεταρρύθμιση του 1871. Ο νόμος ΤΠΣΤ΄ της 24ης<br />
Μαρτίου 1871 τακτοποίησε το θέμα της ιδιοκτησίας των εθνικοϊδιόκτητων φυτειών<br />
και ο νόμος ΥΛΑ΄ της 25ης Μαρτίου 1871 ρύθμιζε το θέμα της μεταβίβασης<br />
εθνικών γαιών σε ιδιώτες. Ο νομοθέτης, τόσο στην περίπτωση των γαιών όσο και<br />
των φυτειών, αναγνώρισε τις περίπλοκες πραγματικότητες που είχαν δημιουργηθεί<br />
με το πέρασμα του χρόνου και τις αντιμετώπισε με ρεαλισμό, επιτυγχάνοντας<br />
ταυτόχρονα να δώσει λύσεις καινοτόμες και οριστικές 10 .<br />
Ο νόμος ΤΠΣΤ΄ όριζε ότι οι εμφυτευτές μπορούσαν να εξαγοράσουν, με αρκετά<br />
ευνοϊκούς όρους, τις εθνικές γαίες, επί των οποίων είχαν πραγματοποιήσει τις φυτείες.<br />
Σε ό,τι αφορά στις ασκεπείς γαίες, ο νόμος ΥΛΑ΄ αναγνώριζε την προτεραιότητα<br />
των κατόχων και παρείχε αρκετά ευνοϊκούς όρους για την εξαγορά των<br />
γαιών· αν όμως οι κάτοχοι δεν προχωρούσαν στη διαδικασία εξαγοράς, τότε έχαναν<br />
κάθε δικαίωμα και η γη που έως τότε καλλιεργούσαν, μπορούσε να αγοραστεί<br />
από οποιονδήποτε. Έτσι ανατράπηκε η αναγνώριση των δικαιωμάτων των κατόχων<br />
εθνικών γαιών, που ίσχυε από το 1843, και στη νέα νομοθεσία ενσωματώθηκε ένα<br />
σημαντικό στοιχείο καταναγκασμού. Σε αρκετές περιπτώσεις οι παλαιοί κάτοχοι<br />
εθνικών γαιών, οι οποίοι δεν ενδιαφέρονταν ή δεν ήταν σε θέση να εξαγοράσουν τη<br />
γη που έως τότε καλλιεργούσαν, προχώρησαν στην πώληση των δικαιωμάτων τους<br />
σε εκείνους που επιθυμούσαν και ήταν σε θέση να αποκτήσουν την πλήρη ιδιοκτησία<br />
αυτών των γαιών 11 .<br />
Η συνολική έκταση που μοιράστηκε με βάση τη νομοθεσία του 1871, ήταν σημαντική:<br />
2.650.000 στρέμματα με 357.000 παραχωρητήρια. Η έκταση αυτή ισοδυνα-<br />
10 Στην Εφημερίδα των Συζητήσεων της Βουλής, Γ΄ περίοδος, Β΄ σύνοδος, Α΄, σ. 453,<br />
αναγράφονται τα εξής: «καθιερώνονται ὅλως νέαι καὶ πρωτοφανεῖς διατάξεις καὶ τολμηραί·<br />
ἴσως ἡ βουλευτικὴ περίοδος αὕτη προώρισται νὰ κάμῃ ὅλως ἐκτάκτους νόμους, ν' ἀφήσῃ<br />
ἐποχὴν εἰς τὴν κοινοβουλευτικὴν ἡμῶν ἱστορίαν». Ευχαριστώ για τη χρήσιμη επισήμανση το<br />
Σάκη Δημητριάδη, φοιτητή μου στο σεμινάριο «Προβλήματα οικονομικής ιστορίας: η γαιοκτησία<br />
στην Ελλάδα, 1830-1940», Τομέας Ιστορίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Ε.Κ.Π.Α.,<br />
εαρινό εξάμηνο 2007.<br />
11 Ιδιαίτερη έμφαση στο στοιχείο του δυνητικού καταναγκασμού, που ήταν ενσωματωμένο<br />
στη νομοθεσία του 1871, δίνει ο W. McGrew, Land and Revolution..., ό.π., σ. 210.<br />
~ 123 ~
Change language