You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ΑΙΣΧΡΟΚΕΡΔΕΙΑ, ΕΝΟΙΚΙΟΣΤΑΣΙΟ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΑΣΤΙΚΟΣ ΤΑΞΙΚΟΣ ΠΟΛΟΣ<br />
Η εικόνα αυτή αντλούσε από παλιότερες σχετικές αναπαραστάσεις και αντιλήψεις<br />
οι οποίες δεν ανέρχονταν συχνά στην επιφάνεια, φαίνεται όμως ότι ήταν καλά<br />
εδραιωμένες στις λαϊκές τάξεις, αν κρίνουμε από αποστροφές άρθρων σε εργατικές<br />
εφημερίδες αλλά και σε άρθρα και ημερολόγια μορφωμένων μισθωτών 10 . Χαρακτηριστική<br />
είναι μια δημοσιογραφική έρευνα του 1911· η μεγάλη πλειονότητα<br />
των ερωτώμενων δεχόταν ότι η κύρια αιτία των υψηλών τιμών των τροφίμων βρισκόταν<br />
στους υψηλούς έμμεσους φόρους, κάποιοι όμως προσέθεταν συμπληρωματικά<br />
ως υπαίτιους τους εμπόρους (μεγάλους ή μικρούς) και την απληστία τους· το<br />
ποσοστό όσων προσέθεταν το τελευταίο ανερχόταν στο (διόλου ευκαταφρόνητο)<br />
40-45% των καταστηματαρχών, επιχειρηματιών και μορφωμένων ελευθέρων επαγγελματιών<br />
(26 στους 61), στους μισθωτούς όμως (βασικά υπαλλήλους) έφτανε το<br />
80% (8 στους 10) 11 .<br />
Μετά το 1914 τέτοια μοτίβα αναδύονται με οξύτητα. Σταχυολογούμε από τις<br />
εφημερίδες τα ακόλουθα χαρακτηριστικά αποσπάσματα: «οι λησταρχίσκοι των συνοικιών»<br />
μικροπαντοπώλες, «ο κοσμάκης πεινά και ο μπακάλης κλέβει», «τα αρπακτικά<br />
και μισάνθρωπα ένστικτα του μεταπράτου». Ο υπουργός επισιτισμού τον<br />
Οκτώβριο του 1917, ο πάμπλουτος εφοπλιστής Λ. Εμπειρίκος, θα φτάσει στο σημείο<br />
να αναφερθεί στους εμπόρους ως «εχθρούς του κράτους και της κοινωνίας» 12 .<br />
Ασφαλώς η εικόνα αυτή δεν αναπτύχθηκε αυθαίρετα, χωρίς αναφορά στην<br />
πραγματικότητα –στόχος μας όμως εδώ δεν είναι να εμβαθύνουμε στο φαινόμενο<br />
καθαυτό· επισημαίνουμε μόνο ότι η μορφή του αισχροκερδούς εμπόρου και η κυριαρχία<br />
της προσδιοριζόταν και από τις ήδη διαθέσιμες αναπαραστάσεις, όπως και<br />
από τα πολιτικά διακυβεύματα με τα οποία συνδέθηκε: αν υπήρχε αισχροκέρδεια<br />
των εμπόρων, που οδηγούσε σε ακρίβεια, αυτή μπορούσε και έπρεπε να αντιμετωπιστεί<br />
με μορφές κρατικής παρέμβασης στην αγορά, όπως η διατίμηση, ο ορισμός<br />
θεμιτού και αθέμιτου εμπορικού κέρδους και η καταστολή των κρουσμάτων<br />
αισχροκέρδειας.<br />
Επιπλέον, η σύλληψη αυτή είχε τη δική της δυναμική και έχει ενδιαφέρον το<br />
γεγονός ότι δεν τροποποιήθηκε ιδιαίτερα, όταν κύριος παράγοντας της ακρίβειας<br />
των ειδών έγινε εμφανώς η υποτίμηση της δραχμής 13 . Χαρακτηριστικό είναι ένα<br />
υπόμνημα της «Ενώσεως επιστημονικών και επαγγελματικών σωματείων» (υπαλλήλων<br />
και ελεύθερων επαγγελματιών) το 1921, στο οποίο αποκρουόταν συνοπτικά<br />
η άποψη ότι η ακρίβεια μπορεί να οφειλόταν σε νομισματικές ή ευρύτερες οικονομικές<br />
συνθήκες και κατέληγε στη «μαινόμενη» αισχροκέρδεια «ορισμένων ατό-<br />
10 Εφημερίς των συντεχνιών, 26 Φεβρουαρίου 1891, Εφημερίς των Εργατών, 17 Ιανουαρίου<br />
και 17 Δεκεμβρίου 1910, Σάλπιγξ, 1 Φεβρουαρίου 1909, Αδαμάντιος Καζακόπουλος,<br />
Σκέψεις 1913-1948, τ. Β΄, Αθήνα 1998, σ. 62-65.<br />
11 Εμπρός, 6-22 Σεπτεμβρίου 1911.<br />
12 Το Παράρτημα, 12 Αυγούστου 1918, Καθημερινή, 13 Δεκεμβρίου 1919, Ημερήσια Νέα,<br />
6 Μαΐου 1917, Ριζοσπάστης, 31 Οκτωβρίου 1917.<br />
13 Κώστας Κωστής, Ιστορία της Εθνικής τράπεζας της Ελλάδος 1914-1940, Αθήνα<br />
2003, σ. 129-133 και Mark Mazower, Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του μεσοπολέμου,<br />
μτφρ. Σπύρος Μαρκέτος, Αθήνα 2002, σ. 93.<br />
~ 329 ~
Change language