o_19heefouak9i9v4do11ac41pi7a.pdf

ΤΣΙΦΛΙΚΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΖΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ (1455-1614)
στιχα καταγράφουν αλλεπάλληλους καλλιεργητές με την προσθήκη της λέξης hala
( τώρα, αυτή τη στιγμή). Σε κάποιες περιπτώσεις δηλώνεται ότι η αιτία της αλλαγής
του καλλιεργητή ήταν η εξαφάνισή του (bu da ğayıb deryed-i [...]) 49 . Μόνο σε
δύο χωριά δεν κατέστη δυνατό να ταυτιστούν τα τσιφλίκια 50 .
γ) Η πρακτική της συμμετοχικής καλλιέργειας των τσιφλικιών (bervech-i iştirak)
ήταν ευρύτατη. Σε πολλές περιπτώσεις καλλιεργητές τσιφλικιών ήταν πάνω από δύο
άτομα, τα οποία δεν ήταν κατ’ ανάγκη αδέλφια του επικαρπωτή πατέρα τους 51 .
δ) Η απόδοση του δικαιώματος της καλλιέργειας ενός τσιφλικιού γινόταν κυρίως
από τον καδή, αλλά μπορούσε να γίνει επίσης από τον επίτροπο (mütevelli) του
βακουφιού ή και από τους δύο 52 .
ε) Αξιοσημείωτη ήταν η παρουσία γυναικών, είτε ως κατόχων είτε ως καλλιεργητών
τσιφλικιών, αν και τις περισσότερες φορές οφείλουν την εμπλοκή τους στην εκμετάλλευση
του τσιφλικιού στο γεγονός ότι ο πατέρας τους ήταν ο επικαρπωτής 53 .
γιος του επικαρπωτής με διαφορετικό καλλιεργητή (ΤΤ 979, 48· ΤΤ 498, 159· ΤΤ 470, 154).
γ) Το τσιφλίκι του Yunus, παλαιού ιμάμη του χωριού Helvacı-ı Bözürk, είχε καλλιεργητή σε
δύο απογραφές τον Şaban γιο Malkoç Bey, ο οποίος στην τελευταία έλαβε την επικαρπία με
καλλιεργητή τον γιο του Hasan (ΤΤ 979, 40· ΤΤ 498, 165· ΤΤ 470, 160). δ) Το τσιφλίκι του
Hızır στο χωριό Ulğar είχε καλλιεργητή τον Μιχάλη στις δύο πρώτες απογραφές, το 1570 είχε
τον Veli γιο Abdullah και ήδη είχε αλλάξει στον γιο του Mustafa και τέλος το 1595 είχε
αναλάβει ο Γιώργης γιος Μανόλη (ΤΤ 306, 58· ΤΤ 979, 46· ΤΤ 498, 167· ΤΤ 470, 161).
49 Βλ. ενδεικτικά στο χωριό Mustafalı το τσιφλίκι του Kvstyr (;) καλλιεργούνταν από τον
Durmuş İnullah μέχρι την απογραφή του περ. 1565 και, επειδή αυτός εξαφανίστηκε, δόθηκε
στον χριστιανό Çelik από το χωριό Akbunar (ΤΤ 979, 42). Ίσως δεν είναι τυχαίο το γεγονός
ότι στην επόμενη απογραφή είχε αλλάξει και ο επικαρπωτής και ο καλλιεργητής του τσιφλικιού
(βλ. ΤΤ 498, 163: Oruç γιος Balad [;] με καλλιεργητές τους γιους του Küçük και Hamza).
50 Πρόκειται για τα Karaca Halil και Mustafalı στην απογραφή του 1595· ως λόγος προτείνεται
για το πρώτο η σχετικά μεγάλη διακύμανση του πληθυσμού μεταξύ των τριών α-
πογραφών (62 μουσουλμάνοι το 1565, 39 το 1570 και τελικά 53 το 1595), που σημαίνει ένα
μετακινούμενο εργατικό δυναμικό και για το δεύτερο η σταθερή δημογραφική μείωση (41
μουσουλμάνοι – 30 – 26) που οδήγησε στην ανακατανομή των γαιών.
51 Βλ. για παράδειγμα, ΤΤ 979, 41: τσιφλίκι του Ahmed Abdullah με καλλιεργητές τους
Bali Hoca, Mahmud και Ali· ΤΤ 498, 163: τσιφλίκι του Ferhad με καλλιεργητές τους Yora
Darsmidos, Yorgi και Yano, γιους του Hsl (;)· ΤΤ 470, 157: τσιφλίκι των Muslih και Rüşen με
καλλιεργητές τους Mehmed και Ali, γιους του σπαχή Hüseyin. Πολλές είναι οι περιπτώσεις
που οι κοινοί καλλιεργητές ήταν παιδιά του επικαρπωτή ή του προηγούμενου καλλιεργητή.
52 ΤΤ 498, 159: τρία τσιφλίκια στο χωριό Lulu δόθηκαν σε καλλιεργητές με έγγραφο του
καδή Ergene και ένα μεταβιβάστηκε με έγγραφο του βακουφικού επιτρόπου· ΤΤ 498, 167:
στο χωριό Ulğar ένα τσιφλίκι δόθηκε με την άδεια και των δύο αξιωματούχων. Πάντως, γενικά
σπανίως δηλώνεται ο αξιωματούχος που εξέδωσε το έγγραφο απόδοσης δικαιώματος
επί του τσιφλικιού.
53 Βλ. ΤΤ 979, 46 (στο χωριό Ulğar), όπου στη μία περίπτωση η καλλιεργήτρια του τσιφλικιού
ήταν γυναίκα ενός υψηλού προσώπου, ενώ στη δεύτερη οι δύο κόρες του επικαρπωτή
φέρονταν ως καλλιεργήτριες, όπως και στο προηγούμενο κατάστιχο (βλ. ΤΤ 306, 58)·
ΤΤ 498, 163, 165 και 166, όπου και στις τέσσερις περιπτώσεις οι γυναίκες ήταν κόρες του
επικαρπωτή· ΤΤ 470, 158, 160, 166 (όπου τρεις γυναίκες ήταν κόρες των επικαρπωτών), 161
~ 107 ~