You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ΑΛΕΞΗΣ ΦΡΑΓΚΙΑΔΗΣ<br />
Η επαρχία Άργους βρίσκεται σε μια από τις τελευταίες θέσεις του πίνακα. Το<br />
γεγονός αυτό αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι η εκτατική καλλιέργεια δημητριακών,<br />
που επικρατούσε στην περιοχή, περιόριζε τη ζήτηση για τίτλους γαιοκτησίας.<br />
Η ένδειξη αυτή επιβεβαιώνεται περαιτέρω από τα στοιχεία που παρουσίασε η<br />
Εύη Καρούζου, η οποία μελέτησε διεξοδικά την εφαρμογή της μεταρρύθμισης του<br />
1871 στην Αργολίδα 20 . Όπως αναφέρει η Καρούζου, στην περιοχή αυτή πολλές ε-<br />
θνικές γαίες παρέμειναν αδήλωτες. Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα ότι, ενώ η μέση<br />
αγροτική οικογένεια είχε ανάγκη από περίπου 80 στρέμματα γης για την καλλιέργεια<br />
δημητριακών, η έκταση που δήλωσαν κατά μέσο όρο οι αρχηγοί των αγροτικών<br />
οικογενειών στην περιοχή αυτή, ήταν περίπου 10 στρέμματα.<br />
Θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι αν οι όροι που έθετε η μεταρρύθμιση του<br />
1871, ήταν πράγματι προσαρμοσμένοι στις δυνατότητες των μικροκαλλιεργητών,<br />
και αφού στην περιοχή υπήρχαν διαθέσιμες εθνικές γαίες, οι μικροκαλλιεργητές θα<br />
εξαντλούσαν το δικαίωμα που τους έδινε ο νόμος, δηλώνοντας 80 στρέμματα.<br />
Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο λόγος για τον οποίο σχεδόν κανείς δεν έπραξε<br />
κάτι τέτοιο, ήταν το γεγονός ότι η απόδοση της γης δεν άφηνε επαρκή περιθώρια<br />
για να πληρωθούν οι δόσεις που όριζε ο νόμος ΥΛΑ΄.<br />
Μπορούμε επίσης να υποθέσουμε ότι τα 10 στρέμματα που δήλωσε κάθε οικογένεια,<br />
ήταν εκείνα που καλλιεργούσε εντατικότερα, φυτεύοντάς τα, παραδείγματος<br />
χάριν, με οπωροκηπευτικά 21 . Αντιθέτως, τα υπόλοιπα 70 στρέμματα που καλλιεργούσε<br />
κάθε αγροτική οικογένεια, παρέμειναν αδήλωτα, διότι καλλιεργούνταν<br />
εκτατικά και δεν συνέφερε να «δηλωθούν» 22 .<br />
Σε αντίθεση, εξάλλου, με τα ευρήματα των ερευνών που αφορούν σε περιοχές<br />
εμπορευματικών φυτειών, η Καρούζου δεν εντόπισε συγκέντρωση εθνικών γαιών<br />
από τοπικούς ισχυρούς με χρήση της νομοθεσίας του 1871 περί διανομής. Το γεγονός<br />
δεν πρέπει να μας προξενεί ιδιαίτερη εντύπωση, δεδομένου ότι την εποχή ε-<br />
κείνη στη συγκεκριμένη περιοχή δεν φαίνεται να υπήρχε ισχυρό οικονομικό κίνητρο<br />
για συγκέντρωση γης και για δημιουργία οργανωμένων αγροκτημάτων. Η απουσία<br />
τάσεων συγκέντρωσης γης έχει μάλλον κοινά αίτια με τη συνολικότερη έλλειψη ι-<br />
σχυρής ζήτησης για εξαγορά εθνικής γης στην Αργολίδα. Και φυσικά, με κανένα<br />
τρόπο δεν αποτελεί ένδειξη ότι η μεταρρύθμιση του 1871 είχε ως στόχο να ενισχύσει<br />
τη μικρή αγροτική ιδιοκτησία.<br />
Η ελληνική ιστοριογραφία έχει συχνά δώσει την έμφαση στο ερώτημα: μικρή ή<br />
μεγάλη γαιοκτησία; απομονώνοντάς το από ένα ευρύτερο πλέγμα στενά συνδεδε-<br />
20 E. Karouzou, Cultures maraîchères..., ό.π.<br />
21 Η εξακρίβωση των χρήσεων της εθνικής γης που δηλώθηκε, είναι χρήσιμη για να ολοκληρωθεί<br />
η κατά τα λοιπά πολύ λεπτομερής εικόνα που διαθέτουμε για την εφαρμογή της<br />
μεταρρύθμισης του 1871 στην περιοχή του Άργους. Σχετικές πληροφορίες, έστω δειγματοληπτικά,<br />
μπορούν ίσως να αναζητηθούν σε συμβόλαια μεταγενέστερων μεταβιβάσεων των<br />
παραχωρηθεισών εθνικών γαιών, τα οποία συνήθως περιέχουν περιγραφές των χρήσεων της<br />
μεταβιβαζόμενης γης (όπως π.χ. «αγρός», «άμπελος», ή «κήπος»). Τέτοια συμβόλαια φυλάσσονται<br />
στο Υποθηκοφυλακείο κάθε περιοχής.<br />
22 Αυτό φυσικά ισχύει για όση από την καλλιεργούμενη έκταση ήταν εθνική γη.<br />
~ 134 ~
Change language