o_19heefouak9i9v4do11ac41pi7a.pdf

ΑΡΩΓΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΤΟΥ 1922 ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
πεικονίζει με σφοδρότητα, αλλά και αρκετό ρεαλισμό το πώς ένα σημαντικό τμήμα
της εύπορης τάξης της πόλης ανταποκρίθηκε, το πρώτο διάστημα, στο τεράστιο
κοινωνικό πρόβλημα που δημιουργήθηκε. Η στάση αυτή άλλαξε συν τω χρόνω, με
τρόπους που θα επιχειρήσουμε να περιγράψουμε και ώς ένα βαθμό να εξηγήσουμε.
Η αναλγησία εκφράστηκε κυριότερα στο μείζον πρόβλημα της στέγασης των
εκατοντάδων χιλιάδων αστέγων που πλημμύρισαν τη Θεσσαλονίκη. Από το Νοέμβριο
του 1922, απόφαση του Γενικού Διοικητή όριζε ότι: «η επιτροπή θα επιτάση
(sic) πάντα τα δωμάτια τα οποία ήθελε κρίνη ότι είνε δυνατό να επιταχθούν και
θα εγκαθιστά πρόσφυγας κοινωνικής τάξεως αναλόγου προς την των εν τω επιτασσομένω
οικήματι ενοικούντων» 2 . Λίγο αργότερα το Ν.Δ. της 22.11.1922 «Περί
επιτάξεως κατοικουμένων ή οπωσδήποτε χρησιμοποιουμένων ακινήτων» ήρθε να
ενισχύσει νομικά την προσωρινή στέγαση των προσφύγων, μέσω των επιτάξεων 3 .
Ωστόσο, οι εύποροι και οι κατέχοντες δημόσια αξιώματα απέφυγαν σε μεγάλο
βαθμό την επίταξη οικιών και δωματίων, ακόμη και στην περίπτωση που κατοικούσαν
σε δημόσια οικήματα τα οποία τους είχαν παραχωρηθεί. Επιτροπές επί επιτροπών
χρονοτριβούσαν στις σχετικές συνεδριάσεις και κατά περίπτωση απάλλασσαν τους
υποψηφίους από τη συστέγαση με τους πρόσφυγες, έναντι χαμηλού χρηματικού αντιτίμου.
Η αντίδραση του τοπικού τύπου υπήρξε έντονη, πλην όμως αναποτελεσματική:
[...] μήπως φοβούνται [οι κ. αρμόδιοι] να μη χαλάσουν τα χατήρια κομματικών
φίλων και κοτζαμπάσηδων;
[...] διατί δεν επιτάσσονται τα διάφορα κονάκια και επαύλεις και μεγάλα α-
παρτμάν και βίλλες;
[...] της επιτάξεως των σχολείων έπρεπε να προηγηθή η επίταξις ορισμένων
μεγάρων... των χαρτοπαικτικών και άλλων λεσχών [...].
Εις την Ραιδεστόν, μικράν πόλιν, εσχηματίσθησαν 32 επιτροπαί εκ κυρίων και
κυριών επισήμων και ιδιωτών διά την περίθαλψην των προσφύγων. Με την Θεσσαλονίκη,
την μεγαλούπολιν, τίποτα παρόμοιον δεν έγινε 4 .
Στη φάση αυτή οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν κατά κύριο λόγο σε σχολεία,
εκκλησίες, αποθήκες και τεμένη 5 . Τα οξύτατα και κατεπείγοντα προβλήματα των
προσφύγων ευαισθητοποίησαν μέρος της εύπορης τάξης της Θεσσαλονίκης αρκετά
αργότερα. Τα ιδρύματα και τα φιλανθρωπικά σωματεία που ήδη λειτουργούσαν
στην πόλη, το πρώτο διάστημα αγωνίζονταν για τη διάσωση του προσφυγικού
2 Εφημερίς των Βαλκανίων, 12.10.1922.
3 Βίκα Δ. Γκιζέλη, «Επίταξις ακινήτων, κατοικουμένων ή οπωσδήποτε χρησιμοποιουμένων»,
Ο Ξεριζωμός και η άλλη πατρίδα. Οι προσφυγουπόλεις στην Ελλάδα. Επιστημονικό
Συμπόσιο (11-12 Απριλίου 1997), Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής
Παιδείας, Αθήνα 1999, σ. 73.
4 Εφημερίς των Βαλκανίων, 11.9.1922, 17.9.1922, 20.9.1922 και 19.9.1922 αντίστοιχα.
5 Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού (στο εξής Ι.Α.Π.Ε.), Συλλογή Πρακτικών Συνεδριάσεων
Δήμου Θεσσαλονίκης (αντίγραφα), Συνεδρίαση 12.10.1922/Θέμα 8 και Συνεδρίαση
2.7.1923/Θέμα 5.
~ 347 ~