You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ΣΠΥΡΟΣ Ι. ΑΣΔΡΑΧΑΣ<br />
γίνει ένας γενικευμένος και ηγεμονικός μηχανισμός των ανθρώπινων κοινωνιών,<br />
καθοριστικός αλλά και υπερκαθοριστικός. Με άλλα λόγια, μια Οικονομική ιστορία<br />
στην καθολικότητά της ενέχει τη γεωγραφία, δηλαδή την αμφίδρομη σχέση ανθρώπου<br />
και φύσης, τα είδη συγκρότησης των κοινωνιών και τις εσωτερικές και εξωτερικές<br />
σχέσεις και συγκρούσεις που αυτά συνεπάγονται, τους τρόπους σκέψης, αλλιώς<br />
τις νοοτροπίες, τις εννοιολογήσεις και προσλήψεις του οικονομικού: όλα αυτά<br />
όχι παραλλήλως αλλά συμπλεκτικώς με μεταβαλλόμενους κεντρικούς πυρήνες ανάλογα<br />
με την ένταση και τη διάρκεια των οικονομικών και κοινωνικών σχηματισμών.<br />
Μιλάμε, λοιπόν, για δομές, μεταβάσεις και συγκυρίες, όλες τους υποκείμενες σε άνισες<br />
χρονικότητες, μάλιστα επικαλυπτόμενες, και διαφοροποιητικές δυναμικές.<br />
Όλα αυτά, βέβαια, είναι κοινότυπα, αλλά και απαιτητικά: κοινότυπα ως προς<br />
τις θεωρίες της Ιστορίας, απαιτητικά γιατί προϋποθέτουν ότι ο οικονομικός ιστορικός<br />
είναι, με διαβαθμίσεις, καθολικός ιστορικός. Αυτή του η ιδιότητα δεν υπεισέρχεται<br />
ως αφήγηση στην πραγμάτευσή του: αποτελεί την προϋπόθεση, το βάθρο, της<br />
δικής του πολύτροπης αφήγησης. Αναφέρομαι, φυσικά, σε μια κατανοητική, συνεπώς<br />
ερμηνευτική, Ιστορία, όχι σε μια χρονογραφική παράταξη. Οι νοηματικές του<br />
αφετηρίες προέρχονται από τον συγχρονικό του, μάλλον χρονικά ευρύτερο, προβληματισμό<br />
και τις εννοιολογήσεις που αυτός επιφέρει: ωστόσο, οι εννοιολογήσεις<br />
αυτές δεν υπάρχουν σε όλο το χρονικό εύρος των αποτυπώσεων του οικονομικού,<br />
όταν αυτό εντάσσεται σε ιστοριογραφικό σχέδιο: ο Αριστοτέλης, λόγου χάρη, μπορεί<br />
να πραγματεύεται το συνάλλαγμα, αλλά η έννοια του συναλλάγματος δεν εγγράφεται<br />
στο σκεπτικό των ιστορικών της δικής του εποχής. Ο ιστορικός, συνεπώς,<br />
οφείλει να παρακολουθεί διαφορετικούς λόγους: τον λόγο του ιστοριογραφικού<br />
σχεδίου και τον λόγο της φιλοσοφίας, δηλαδή της καθολικότητας, τον λόγο του καθολικού<br />
ή μερικευμένου στοχασμού, αλλιώς να ανάγεται σε ένα δικό του συνθετικό<br />
λόγο. Τι σημαίνει στο ευρετικό πεδίο αυτός ο συνθετικός λόγος; Κατ’ αρχήν τη<br />
διεύρυνση του περιγραφικού του υλικού. Έχει από καιρό συμβεί: μιλάμε για πηγαϊκές<br />
και εξωπηγαϊκές πληροφορίες και εννοιοδοτήσεις.<br />
Όπως κάθε ιστορικός, έτσι και ο οικονομικός ανανεώνει τα διανοητικά του εργαλεία<br />
και συνάμα τα πεδία παρατήρησης, αλλιώς τη θεματική του, εμπνεόμενος<br />
από τις άλλες επιστήμες και τις φιλοσοφικές θεωρήσεις: όλα αυτά βέβαια όχι χωρίς<br />
αντιστάσεις και θεωρητικές συγκρούσεις. Εμπνέεται, επίσης, ή καθορίζεται από<br />
τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα της δικής του εποχής: για παράδειγμα, το<br />
ενδιαφέρον των δικών μας ιστορικών για την αγροτική οικονομία τροφοδοτείται<br />
από το αγροτικό ζήτημα και τις νομικές σπουδές ή η Ιστορία των γυναικών είναι<br />
υπόφορη του φεμινιστικού κινήματος. Τα παραδείγματα, εξυπακούεται, μπορεί να<br />
πολλαπλασιαστούν, αλλά εκείνο που θα έδειχναν θα ήταν η εξάρτηση της ιστοριογραφίας<br />
από την πραγματικότητα μέσα στην οποία διαμορφώνεται και, επιπρόσθετα,<br />
ο χρησιμοθηρικός της χαρακτήρας: με δυο λόγια, πρόκειται για μια ιστοριογραφία<br />
«δικανική», επιστρατευόμενη στη στήριξη αντιθετικών διεκδικήσεων. Με<br />
τους όρους αυτούς, θα μπορούσε να είναι «αντικειμενική»;<br />
Αυτονομούμενη και ανανεούμενη η Ιστορία συμβαίνει να ξαναζεσταίνει κρύα<br />
φαγητά, χωρίς να τους βελτιώνει πάντα τη γεύση. Η σχέση του ανθρώπου με τον<br />
~ 26 ~
Change language