Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ΝΙΚΟΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ<br />
τα συμφέροντα των υπαλλήλων· και αν οι εργατικές οργανώσεις προτίμησαν να ε-<br />
στιάσουν τα πυρά τους στο μεγάλο κεφάλαιο, φαίνεται ότι για τους περισσότερους<br />
εργάτες οι αισχροκερδείς ήταν εκείνοι με τους οποίους συναλλάσσονταν καθημερινά.<br />
Όσο για τη μισθωτή διανοητική εργασία, αν δεχθούμε ότι υπήρχε κάποια σαφής κοινωνική<br />
εγγύτητα με τη μικροϊδιοκτησία και τη μικροεπιχείρηση (όπως ισχυρίζονταν<br />
ηγετικά στελέχη των επαγγελματιών), ο πληθωρισμός και τα λοιπά χαρακτηριστικά<br />
της περιόδου που είδαμε, την απομάκρυνε από τον μικροαστικό πόλο.<br />
Θα πρέπει, λοιπόν, να μιλάμε για τη διάσπαση μιας παλιότερης λαϊκής ενότητας;<br />
Σε μεγάλο βαθμό ναι. Αυτή δεν ήταν ολοκληρωτική, όμως η δημιουργία εργατικών<br />
και μικροαστικών πόλων με συγκρουόμενα συμφέροντα και επιδιώξεις την<br />
έφερνε διαρκώς στο προσκήνιο. Υπήρχαν, ωστόσο, και πολλά ζητήματα που δρούσαν<br />
αντίρροπα και ευνοούσαν την ανασυγκρότηση μορφών λαϊκής ενότητας, π.χ. η<br />
διαμαρτυρία για τις αποικιακού τύπου συμβάσεις με ξένες εταιρείες για τις υποδομές<br />
σε ηλεκτρισμό, ύδρευση κ.λπ. Στην περίπτωσή μας η εικόνα που σχηματίστηκε<br />
ως εδώ, αλλάζει κάπως, αν στην ανάλυσή μας για την κρατική παρέμβαση<br />
ενάντια στην ακρίβεια συμπεριλάβουμε το ενοικιοστάσιο και τις διαμάχες που α-<br />
ναπτύχθηκαν γύρω από τους όρους του: οι επαγγελματίες τοποθετούνται ως προς<br />
αυτό το –σημαντικό για όλους– ζήτημα στο ίδιο στρατόπεδο με εργάτες και υπάλληλους,<br />
έστω με κάποιες διαφορές αλλά σε σύγκρουση με ένα άλλο μικροαστικό<br />
στρώμα, τους μικροϊδιοκτήτες. Επιπλέον, αν οι αστοί εμφανίζονται επί του θέματος<br />
διασπασμένοι ανάμεσα σε κτηματίες και σε ενοικιαστές εμπόρους, οι δεύτεροι<br />
φροντίζουν να μην οξύνουν τη σύγκρουση και να προβαίνουν σε παραχωρήσεις στα<br />
δικαιώματα της ιδιοκτησίας. Οι επαγγελματίες όμως δεν έδειχναν να ενδιαφέρονται<br />
σε τέτοιο βαθμό για την αναπαραγωγή του συστήματος.<br />
Εν ολίγοις, η αναδιάταξη των στρατοπέδων στο ζήτημα του ενοικιοστασίου, σε<br />
σύγκριση με αυτό της αισχροκέρδειας, συνίσταται βασικά στη διαφορετική τοποθέτηση<br />
των επαγγελματιών. Αυτή βεβαίως δεν αρκούσε για να ακυρώσει το στίγμα<br />
του αισχροκερδούς, που είχαν αποκτήσει σε ευρέα λαϊκά στρώματα, ούτε θα πρέπει<br />
να θεωρηθεί ότι ανατρέπει την προηγούμενη ανάλυσή μας περί αισχροκέρδειας. Έρχεται<br />
όμως να υποδείξει ότι ο φιλελευθερισμός τους είχε γίνει επιλεκτικός και δεν<br />
τους εμπόδιζε να δέχονται μορφές προσβολής της ατομικής ιδιοκτησίας από το κράτος,<br />
εφόσον τους συνέφερε: η ιδεολογία διαδραμάτιζε δευτερεύοντα ρόλο.<br />
Θα κλείσουμε με τρία ευρύτερα συμπεράσματα. Πρώτον, με το να μην υπάρχει<br />
ένας μονοσήμαντος προσανατολισμός των επαγγελματικών οργανώσεων προς τη<br />
συμμαχία με τις αστικές ή τις εργατικές οργανώσεις, κατοχυρώνονταν σταδιακά ένα<br />
ιδιαίτερο στίγμα και μια αυτοτελής παρουσία τους, κάτι που αποτελούσε αναγκαίο<br />
χαρακτηριστικό ενός ταξικού πόλου. Δεύτερον, η ενοποίηση όλων των μερίδων των<br />
μικροαστών (η οποία είχε διατυπωθεί ως στόχος στις αρχές της δεκαετίας του 1920<br />
από παράγοντες της επαγγελματικής κίνησης) αποδείχθηκε ακατόρθωτη, στο βαθμό<br />
που ζητήματα όπως το ενοικιοστάσιο και η ακρίβεια ήταν ζωτικά για την ίδια την<br />
κοινωνική υπόσταση των μικροϊδιοκτητών και των υπαλλήλων αντίστοιχα, και τα<br />
συμφέροντα των επαγγελματιών απέκλιναν. Ωστόσο, έγιναν σημαντικά βήματα προς<br />
την ενοποίηση των τελευταίων. Τρίτον, αν στη Γερμανία η αυξανόμενη κρατική πα-<br />
~ 342 ~
Change language