You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Μιχαήλ Ζουμπουλάκης<br />
H «ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ» ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ<br />
ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΚΕΨΗ<br />
Εισαγωγή<br />
Η<br />
έννοια της «εξάρτησης από την τροχιά του παρελθόντος» (path dependence)<br />
εμφανίστηκε επίσημα από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 ως μία σωρευτική<br />
διαδικασία ιστορικών γεγονότων. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι ο αβέβαιος<br />
και χρονικά μη αναστρέψιμος χαρακτήρας της, που διαμορφώνει με μοναδικό τρόπο<br />
τη διαδρομή της εξέλιξης μιας οικονομίας. Πολλές μικρές και μεγάλες ατομικές<br />
ή συλλογικές επιλογές διαμορφώνουν θεσμούς που εγγυώνται μεν την κανονικότητα<br />
και τη συνοχή της οικονομικής συμπεριφοράς στο χρόνο, αλλά ταυτόχρονα οδηγούν<br />
στο λεγόμενο «κλείδωμα» (lock-in) της οικονομίας σε μια μοναδική ιστορική<br />
τροχιά που διαμορφώνει τη μήτρα των μελλοντικών επιλογών.<br />
Παρόλο που η έννοια αυτή απουσιάζει, η ιδέα της εξαρτημένης διαδρομής από το<br />
παρελθόν δεν ήταν άγνωστη σε παλαιότερους οικονομολόγους. Θα δείξουμε με μία<br />
προσεκτική μελέτη του έργου των John Stuart Mill και Alfred Marshall ότι και οι δύο<br />
θεωρούσαν ότι η οικονομική ανάπτυξη είναι θεσμικά καθορισμένη και ότι για να<br />
μπορεί κανείς να συλλάβει τα βασικά της χαρακτηριστικά, απαιτείται μία ευρύτατη<br />
ανάλυση του κοινωνικού πλαισίου, μέσα στο οποίο λαμβάνονται οι οικονομικές α-<br />
ποφάσεις. Ο πρώτος στο Principles of Political Economy (1η έκδοση 1848) υποστήριξε<br />
ότι οι οικονομικές συμπεριφορές καθορίζονται από το κοινωνικό πλαίσιο και την ι-<br />
στορική διαδρομή του. Ο δεύτερος ανέπτυξε στο έργο του Principles of Economics (1η<br />
έκδοση 1890) μία συγκροτημένη εξελικτική αντίληψη της οικονομικής ανάπτυξης.<br />
Παρά τις αναμφισβήτητες διαφορές τους σε θεμελιώδη μεθοδολογικά και θεωρητικά<br />
ζητήματα της θεωρίας της αξίας και των τιμών, ο Mill και ο Marshall παρουσίασαν<br />
μία ολοκληρωμένη μελέτη της θεσμικής δομής της οικονομίας αναδεικνύοντας τη σημασία<br />
της Ιστορίας στη διαμόρφωση των οικονομικών φαινομένων.<br />
1. Η έννοια και η σημασία της «εξάρτησης από το παρελθόν»<br />
Η έννοια της «εξάρτησης από την τροχιά του παρελθόντος» (path dependence) 1 έχει<br />
δημιουργήσει σημαντικό ενδιαφέρον σε οικονομολόγους, κοινωνιολόγους και ιστο-<br />
1 O Στ. Ιωαννίδης (Σύγχρονες θεωρίες για τη φύση της επιχείρησης, Αθήνα: Παπαζήσης<br />
1995, σ. 240) μεταφράζει αυτόν τον όρο ως «εξαρτημένη πορεία εξέλιξης». Για μία ιστορική<br />
αποτίμηση βλ. P. David, «Path dependence, its critics, and the quest for historical economics»,<br />
στο P. Garrouste – S. Ioannides (επιμ.), Evolution and path dependence in economic ideas,<br />
~ 463 ~
Change language