o_19heefouak9i9v4do11ac41pi7a.pdf

ΦΩΤΗΣ ΜΠΑΡΟΥΤΣΟΣ
κής σημασίας των Συμβουλίων συνοδεύτηκε από κατάργηση ορισμένων από αυτά.
Από τα τρία που λειτουργούσαν το 14ο αιώνα, απέμεινε ένα, το Συμβούλιο ευγενών
και φεουδαρχών (Consiglio dei nobili e feudati), που κατά πάσα πιθανότητα
προέκυψε από τη συγχώνευση του Μεγάλου συμβουλίου και του Συμβουλίου των
φεουδαρχών. H κρητική Σύγκλητος καταργήθηκε 30 . Από τις αρχές του 16ου αιώνα
θα προκύψουν οι Provveditori ad utilia (ή Συμβούλιο των 18 – η ονομασία ήταν διαφορετική
σε κάθε πόλη του νησιού)· στην ουσία επρόκειτο για εκτελεστικό όργανο
του Συμβουλίου των ευγενών και φεουδαρχών, ένα ευέλικτο σώμα που χειριζόταν
επείγουσες υποθέσεις ή είχε το ρόλο να ελέγχει και να αποφασίζει σχετικά με τις
υποψηφιότητες για την απονομή της κρητικής ευγένειας 31 . Το Συμβούλιο της πόλης
της Κάντιας 32 ή μετονομάστηκε σε Συμβούλιο των 12 το 17ο αιώνα 33 ή η αρμοδιότητα
της επιλογής των κρητικών ευγενών δόθηκε σε νέο Συμβούλιο με αυτόν τον
τίτλο, που συστάθηκε επί τούτου 34 . Ο μετασχηματισμός της δομής και της λειτουργίας
των Συμβουλίων των ευγενών, όπως και η αλλαγή του πολιτικού τους ρόλου,
δεν ήταν αποτέλεσμα κοινοτικών ή αστικών εξελίξεων, αλλά επαναπροσδιορισμός
της θέσης τους μέσα στο βενετικό πολιτικό σύστημα.
Οι αφετηρίες ήταν διαφορετικές, αλλά η κατάληξη ίδια. Οι Συνελεύσεις της
Κέρκυρας, της Κρήτης και των άλλων νησιών είχαν το δικαίωμα να συνομιλούν θεσμικά
με την υπέρτατη κρατική αρχή, εφόσον ήταν επιμέρους στοιχεία του ίδιου
l’archiviste-paléographe (αδημοσίευτη), Παρίσι 1983, σ. 29-30.
30 Φ. Μπαρούτσος, «Η εξέλιξη του θεσμού των συμβουλίων των ευγενών στη βενετική
Κρήτη. Αντανάκλαση κοινοτικής ή διοικητικής οργάνωσης», Πεπραγμένα Θ΄ Διεθνούς Κρητολογικού
Συνεδρίου, Ηράκλειο 2004, τ. Β1, σ. 184-185.
31 Μπαρούτσος, «Η εξέλιξη του θεσμού», σ. 190.
32 Ή Κάστρο, ή Μεγάλο Κάστρο, ή Χώρα. Θα προτιμηθεί μία από τις κοινές ονομασίες
της πόλης και όχι η λόγια (Χάνδακας). Ο Λεονάρδος Δελλαπόρτας (αρχές 15ου αιώνα) δηλώνει
σε ένα από τα ποιήματά του ότι γεννήθηκε «μέσα εις το Κάστρο το λαμπρό της Κρήτης»
(Μ. Ι. Μανούσακας, Λεονάρδου Ντελλαπόρτα ποιήματα [1403/1411], Αθήνα 1995, σ.
13-14). Το 1606 ο Σωφρόνιος Παπαδόπουλος ποτέ Φραγγιά, ιερομόναχος, στη διαθήκη του
δήλωσε ότι κατοικούσε στο Κάστρο της Κρήτης, όπως και ο νοτάριος, στις πράξεις του ο-
ποίου καταχωρίσθηκε η διαθήκη (ASV, Duca di Candia, Bandi, b. 16, reg. 12, ff. 54r-55v,
02/06/1607). Η ονομασία Κάντια επιβίωσε ακόμα και εκτός Κρήτης μέχρι και τις αρχές του
19ου αιώνα. Ο Πέτρος Μέγγους στις αναμνήσεις του (1830) ονομάζει την Κρήτη και τη μεγαλύτερη
πόλη της Candia (P. Mengous, Narrative of a Greek Soldier: containing Anecdotes and
Occurrences illustrating the Character and Manners of the Greeks and Turks in Asia Minor, and detailing
Events of the Late War in Greece, Νέα Υόρκη 1830, σ. 31, 84, 104).
33 Μάλλον απίθανο, καθώς το Συμβούλιο των 12 ήταν μακραίωνος βενετικός θεσμός που
λειτουργούσε και στην Κρήτη. Δεν είχε καμία σχέση με το Συμβούλιο των ευγενών και φεουδαρχών,
ενώ προς το τέλος του 16ου αιώνα δεν υπήρχαν ευγενείς στη σύνθεσή του· βλ. Φ.
Μπαρούτσος, «Sovvention per fabricar galioni. Ο βενετικός μερκαντιλισμός και οι αντανακλάσεις
του στην κρητική κοινωνία του ύστερου 16ου αιώνα», Θησαυρίσματα 29 (1999), σ.
187-225.
34 Το Συμβούλιο των 12 αναφέρεται στο άρθρο 4 της πρεσβείας Κρήτης του 1604· βλ. Γ.
Σ. Πλουμίδης, Πρεσβείες Κρητών προς τη Βενετία (1604-1640), Ιωάννινα 1988, σ. 11-35
(στο εξής Πλουμίδης, Πρεσβείες 2).
~ 268 ~