Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ΣΠΥΡΟΣ Ι. ΑΣΔΡΑΧΑΣ<br />
δεν συνεπάγεται την κατάργηση της σύνθεσης, αντίθετα την ενέχει ως ζητούμενο: η<br />
ανταπόκριση στο ζητούμενο αυτό είναι υπόθεση κάθε ιστορικού και των μεθόδων<br />
του. Οι δρόμοι είναι πολλοί και θα πρέπει να είναι ανοιχτοί: δεν συνταγογραφούνται.<br />
Θα μνημονεύσω δυο από τους πολλούς τρόπους πρόβασης: τη μελέτη περιπτώσεων<br />
και τη μελέτη παραδειγμάτων γενικευτικής αξίας· η πρώτη μπορεί να<br />
αναχθεί στη δεύτερη προς ωφέλεια των γενικών ερμηνευτικών προτάσεων.<br />
Οι οικονομικοί χρόνοι δεν είναι κι αυτοί ενιαίοι: η δοσολογία και κυρίως η έ-<br />
νταση των συστατικών τους στοιχείων συνιστούν το κριτήριο για την περιοδολόγηση<br />
της Οικονομικής ιστορίας. Ωστόσο, οι οικονομίες δεν είναι κλειστές, όσο κι αν<br />
συμβαίνει να έχουν αποτελεστεί από ομοιόμορφους πυρήνες που υποτονίζουν την<br />
ανταλλαγή, καθώς ήδη έχει παρατηρήσει ο Μακιαβέλης ταξιδεύοντας στη γαλλική<br />
ύπαιθρο. Με την επέκταση των ανταλλαγών στον χώρο, και μάλιστα με την ανάπτυξη<br />
των ανταλλαγών ανάμεσα σε διαφορετικές οικονομίες, είναι επόμενο να τονίζεται<br />
ένα από τα συστατικά στοιχεία των οικονομιών αυτών, για παράδειγμα το<br />
εξαγωγικό εμπόριο της Ανατολικής Μεσογείου κατά τον 18ο αιώνα: αρκεί αυτό<br />
για να χαρακτηρίσει τη συνολική της οικονομία και να αποτελέσει το βασικό κριτήριο<br />
για την περιοδολόγησή της ή μήπως αρκεί για τη μια και την άλλη ως προς<br />
μόνα τα εξαγωγικά κέντρα, υπόφορα όμως κι αυτά μιας ενδοχώρας με διαφορετική<br />
οικονομία; Στοιχειώδη και κοινόλεκτα πράγματα που υποβάλλουν το ζήτημα<br />
της οικονομικής εννοιολόγησης: μήπως οι χρησιμοποιούμενες έννοες, όπως δίκτυα,<br />
οικογενειακές επιχειρήσεις, τιμές και κέρδη και άλλα πλείστα, θα γίνονταν «επιχειρησιακότερες»<br />
και θα υπηρετούσαν τη σύνθεση αναγόμενες σε ισχυρότερες εννοιολογήσεις,<br />
όπως εκείνη της άνισης ανταλλαγής; Όλα αυτά και μύρια άλλα δεν<br />
είναι πρωτοφανή: έχουν διατυπωθεί και εφαρμοστεί από καιρό και έχουν συμβάλει<br />
στο να κατανοήσουμε τι πραγματικά ήταν (και ίσως είναι) η κοσμοοικονομία.<br />
Αναφέρθηκα επανειλημμένως στον χώρο: στο δικό μας παράδειγμα ένα κομμάτι<br />
του χώρου κατέληξε να γίνει χώρος εθνικός και να αποκτήσει τη δυσαρμονική, έστω,<br />
οικονομική συνοχή: σ’ αυτόν τον χώρο αναφέρονται οι περισσότερες ανακοινώσεις<br />
σας σε συνδυασμό, φυσικά, με τις διεθνείς του διασυνδέσεις ή τις εξακτινώσεις των<br />
οικονομικών του λειτουργιών. Πρόκειται συνεπώς για μια εθνική, αν όχι εθνοκεντρική,<br />
Οικονομική ιστορία. Το ίδιο, βέβαια, ισχύει για κάθε ιστοριογραφία στο μέτρο<br />
που το σημείο αναφοράς της δεν είναι οι διεθνείς ή παγκόσμιες σχέσεις. Δεν σχολιάζω<br />
την οπτική γωνία αυτών των συνθέσεων. Επιτρέψατέ μου να υπενθυμίσω ότι δεν<br />
υπερβαίνει κανείς την εθνική του Ιστορία μελετώντας την Ιστορία άλλων χωρών, που<br />
κι αυτή είναι Ιστορία εθνική. Για την υπέρβαση θα χρειαζόταν μια Ιστορία της οικονομίας<br />
που θα αξιοδοτούσε ορισμένα μόνο από τα συστατικά στοιχεία της οικονομίας<br />
αφήνοντας στη σκιά την πολυσυνθετότητα της Οικονομικής ιστορίας. Ο Εμίλιο<br />
Σερένι μας είχε προειδοποιήσει: θετικός συσχετισμός των τιμών στη Νάπολη και στο<br />
Άμστερνταμ δεν σημαίνει ότι η Νάπολη δεν βρισκόταν με την ενδοχώρα της σε καθεστώς<br />
ανταλλαγής μη ισοδύναμων αξιών.<br />
Μια Ιστορία της οικονομίας: στην πραγματικότητα πρόκειται για μια Ιστορία<br />
του κεφαλαίου. Είναι τουλάχιστον τρίμορφο: εμπορικό, βιομηχανικό, χρηματιστικό.<br />
Το πρώτο είναι το πιο μακραίωνο, συνυπάρχει όμως με τα δυο επόμενα και είναι<br />
~ 28 ~
Change language