You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ΦΩΚΙΩΝ Π. ΚΟΤΖΑΓΕΩΡΓΗΣ<br />
Η συνολική εκπροσώπηση των κατοίκων ενός χωριού (ehl-i karye) ως κατόχων<br />
τσιφλικιών είχε μηδαμινή παρουσία· 36 αντίθετα, ως καλλιεργητών τσιφλικιών παρουσίαζε<br />
αξιοσημείωτη αυξητική τάση, κυρίως σε τιμαριωτικές γαίες 37 . Ίσως μια<br />
αλλαγή του οικιστικού και δημογραφικού τοπίου στον καζά είχε ως αποτέλεσμα οι<br />
κάτοικοι των χωριών να αναλάβουν συλλογικά την καλλιέργεια κενών τσιφλικιών.<br />
Το 1614, οπότε διαθέτουμε και αριθμητικά στοιχεία εκτάσεων, οι κάτοικοι του χωριού<br />
συλλογικά καλλιεργούσαν εκτάσεις μέχρι και δεκαπέντε çift (περίπου 1.500<br />
στρεμμάτων) εντός των ορίων του ίδιου χωριού 38 . Στις έντεκα από τις δεκαπέντε<br />
περιπτώσεις που εμφανίζεται τέτοιου είδους καταχώριση στο κατάστιχο του 1614,<br />
δεν υπήρχε όνομα επικαρπωτή στο τσιφλίκι. Η σαφής ελάττωση του μουσουλμανικού<br />
στοιχείου δημιούργησε περίσσεια γαιών, οι οποίες δεν διέθεταν καλλιεργητές<br />
ή και επικαρπωτές. Έτσι, το κενό ήρθαν να συμπληρώσουν οι κάτοικοι του χωριού,<br />
που ανέλαβαν συλλογικά την καλλιέργεια των γαιών. Αυτό το στοιχείο μπορεί μεταξύ<br />
άλλων να σηματοδοτεί τη μετάβαση από ένα προσωπικό σε ένα συλλογικό<br />
σύστημα καλλιέργειας και φορολογικής ευθύνης 39 .<br />
Για να ελεγχθεί αν υπήρχαν κάποιοι ειδικοί παράγοντες που ευνοούσαν την<br />
ανάπτυξη τσιφλικιών, μελετήθηκαν χωριά που εμφάνιζαν πάνω από δέκα τσιφλίκια<br />
στην ίδια απογραφή. Το 1570 υπήρχαν τρία τιμαριωτικά και δώδεκα βακουφικά<br />
χωριά με πάνω από δέκα τσιφλίκια 40 · το 1595 ο συνολικός αριθμός διπλασιάστηκε,<br />
αλλά με διαφορετική αναλογία: δεκαέξι τιμαριωτικά και δεκαεπτά βακουφικά<br />
41 · τέλος, μόνο δύο τιμαριωτικά χωριά καταχωρίζονται το 1614 με πάνω από<br />
36 1570: 1/171 (0,6%) & 0/291 (0%). 1595: 1/409 (0,24%) & 1/398 (0,25%). 1614: 1/106<br />
(0,9% – Ketanlık).<br />
37 1570: 15/171 (8,8%) & 1/291 (0%). 1595: 65/409 (15,9%) & 30/398 (7,5%). 1614: 15/106<br />
(14,1%).<br />
38 Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι τα χωριά Kara Mehmedler, Eski Dolab nd Opan<br />
Deresi και Pokrovan, όπου το μοναδικό τσιφλίκι του χωριού –εκτάσεως 8, 15 και 10 τσιφτ<br />
αντίστοιχα– καλλιεργούνταν από τους κατοίκους συνολικά, χωρίς να υπάρχει όνομα επικαρπωτή<br />
(ΤΤ 729, 181-84). Η σύνθεση του πληθυσμού δεν ερμηνεύει το φαινόμενο, καθώς<br />
το πρώτο χωριό ήταν αμιγώς μουσουλμανικό, ενώ τα άλλα δύο αμιγώς χριστιανικά.<br />
39 Πρβλ. όμως και την άποψη ότι στα Βαλκάνια και τη Δυτική Μικρασία δεν υπήρχε κοινοτική<br />
κυριότητα επί αρόσιμων γαιών, παρά μόνο σε λιβάδια και δάση (İnalcık,<br />
«Settlements», 156-7). Αυτό είναι αληθές για την κυριότητα, αλλά για την καλλιέργεια φαίνεται<br />
ότι δεν ίσχυε, όπως βλέπουμε στην περίπτωση του Διδυμοτείχου. Ενδιαφέρον θα ήταν<br />
να δει κανείς αν αυτοί οι κάτοικοι των χωριών αποκτούσαν κατά τον 17ο αι. και την επικαρπία<br />
των υπό την καλλιέργειά τους τσιφλικιών.<br />
40 Πρόκειται για τα εξής χωριά: Vırğarhorı (34 τσιφλίκια), Ğıdrohorı (33), Ulğar (19),<br />
Karaca Halil, Helvacı-ı Bözürk και Lulu (από 16), İncüğiz και Salih (από 15 τσιφλίκια),<br />
Mustafalı (14), Karlı nd Sulu Hacı (13), Helvacı-ı Küçük και Hallaç Muradlı (από 11),<br />
Timurlar (10), Opan Eski nd Dolab (10), Zağanos Bey nd Musa Çavuş Çiftliği (10).<br />
41 Πρόκειται για τα εξής χωριά: Vırğarhorı και Ğıdrohorı (από 34), Kadı (23), İncüğiz,<br />
Ulğar και Lulu (21), Çavuş (19), Kabul Çiftliği-Sovucak Bunarı, Hallaç Muradlı και Salih (από<br />
18), Sekban-ı Bözürk και Küçük, Karlı nd Sulu Hacı και Helvacı-ı Bözürk (από 17), Sarı<br />
Hızırlı και Abdullah (από 16), Sofılar, Hisarbey-i Küçük, Dikilü Taş-Darı Obası, Timurlar και<br />
~ 104 ~
Change language