You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
H «ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ» ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ<br />
Όταν κάποιος ξεκινά μια καινούργια ιδέα, οι άλλοι τον μιμούνται και προσθέτουν<br />
δικές τους βελτιώσεις. Έτσι δημιουργείται μια πηγή περαιτέρω καινούργιων<br />
ιδεών. Στη συνέχεια επικουρικές επιχειρήσεις γεννιούνται πλησίον, τροφοδοτώντας<br />
με εργαλεία και υλικά, οργανώνοντας τη μεταφορά των προϊόντων και ε-<br />
ξοικονομώντας με κάθε τρόπο τα υλικά (1890, σ. 225).<br />
Η ίδια επίδραση υπάρχει και στο εργατικό δυναμικό που αποκτά σταδιακά ε-<br />
ξειδικευμένες γνώσεις και γίνεται περιζήτητο από τους εργοδότες, σε βαθμό που<br />
δημιουργεί αμοιβαία εξάρτηση. «Οι κοινωνικές δυνάμεις συνεργάζονται με τις οικονομικές:<br />
δημιουργούνται συχνά ισχυρές φιλίες μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων»<br />
(1890, σ. 226). Η υπερβολική εξάρτηση έχει και αρνητικές συνέπειες για τους<br />
εργοδότες που πληρώνουν ακριβότερα την εξειδικευμένη εργασία, όταν αυτή σπανίζει.<br />
Γι’ αυτό, όταν η ανάπτυξη σε έναν κλάδο είναι ισχυρή σε μια περιοχή, και<br />
άλλες βιομηχανίες –διαφορετικών κλάδων– συνωστίζονται για να εκμεταλλευτούν<br />
την ύπαρξη του νέου και γυναικείου εργατικού δυναμικού που δεν εργάζεται.<br />
Σταδιακά η αρχική δημιουργία μιας νησίδας καινοτομίας δημιουργεί συνθήκες γενικότερης<br />
ανάπτυξης όχι μόνο στους διάφορους κλάδους της βιομηχανίας αλλά και<br />
στο εμπόριο 8 . Ο Marshall στηρίζει τα επιχειρήματά του αυτά με συγκεκριμένα ι-<br />
στορικά παραδείγματα από την Αγγλία (1890, σ. 227-230).<br />
Το τελευταίο παράδειγμα αφορά στη διαδικασία μεταβολής των όρων της έγγειου<br />
ιδιοκτησίας. Όπως έπραξε και ο Mill πριν από αυτόν, ο Marshall αποδίδει<br />
ιδιαίτερη σημασία στο ρόλο του εθίμου στη διαδικασία παραγωγής και διανομής<br />
του αγροτικού πλεονάσματος. Σε αντίθεση όμως με το Mill, θεωρεί ότι το έθιμο<br />
εξελίσσεται γρηγορότερα από το παρελθόν σε βαθμό τέτοιο, που υπονομεύεται η<br />
εφαρμογή της ρικαρδιανής θεωρίας της γαιοπροσόδου: οι γαιοκτήμονες δεν είναι<br />
πάντοτε σε θέση να αυξάνουν την εθιμικά καθορισμένη γαιοπρόσοδο κάθε φορά<br />
που καλλιεργούνται εδάφη μικρότερης γονιμότητας. Η μεγάλη ύφεση μετά το 1873<br />
και ο πληθωρισμός των τιμών των αγροτικών προϊόντων ανέδειξε, κατά το Marshall,<br />
περιπτώσεις κατά τις οποίες οι γαιοκτήμονες αναγκάστηκαν να διατηρήσουν<br />
σταθερή την ονομαστική αξία της γαιοπροσόδου, δεχόμενοι έτσι μειώσεις του<br />
πραγματικού τους εισοδήματος (1890, σ. 532) 9 . Μόνο η επιστημονική μελέτη της<br />
Ιστορίας μπορεί να αντιληφθεί τις «σιωπηρές μεταβολές του εθίμου», που η εφήμερη<br />
ζωή ενός ανθρώπου δεν αντιλαμβάνεται, «όπως μια μύγα που γεννιέται σήμερα<br />
και πεθαίνει αύριο, δεν βλέπει την ανάπτυξη του φυτού πάνω στο οποίο κάθεται»<br />
(1890, σ. 532).<br />
8 Οι Ε. Anderson και Η. Gatignon («Firms and the creation of new markets», στο C.<br />
Menard – M. Shirley (επιμ.), Handbook of New Institutional Economics, Dordrecht: Springer<br />
2005, σ. 401-431) μελετούν τους μηχανισμούς δημιουργίας νέων αγορών σήμερα.<br />
9 Ο L. Beenham («Licit and illicit responses to regulation», στο C. Menard – M. Shirley<br />
(επιμ.), Handbook of New Institutional Economics, ό.π., σ. 591-608) αναφέρει 3 περιπτώσεις<br />
από τη Βρετανία, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, οι οποίες δικαιώνουν την άποψη του Mill για το<br />
ρόλο του εθίμου στις συναλλαγές. Στο ίδιο θέμα βλ. και G. M. Hodgson, «The ubiquity of<br />
habits and rules», Cambridge Journal of Economics, 21 (1997): 663-684.<br />
~ 469 ~
Change language