o_19heefouak9i9v4do11ac41pi7a.pdf

Φώτης Μπαρούτσος
ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΠΙΚΩΝ ΕΛΙΤ ΚΑΙ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΒΕΝΕΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ.
ΟΙ ΠΡΕΣΒΕΙΕΣ ΩΣ ΘΕΣΜΟΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ
ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΙΕΡΑΡΧΙΩΝ*
Η
θεσμική όψη των πρεσβειών και η υφή των αιτημάτων που περιλαμβάνονταν
σε αυτές αποτελούν το αντικείμενο του παρόντος άρθρου. Το ενδιαφέρον
θα επικεντρωθεί στην πολιτειακή διάσταση των σωμάτων που τις παρήγαγαν
και το ρόλο τους στη διαδικασία συγκεντροποίησης της γραφειοκρατικής ε-
ξουσίας και της καθιέρωσης νέων εργαλείων διακυβέρνησης 1 . Κατ’ επέκταση, θα
εξεταστούν η ουσία των αιτημάτων και η συμβολή των πρεσβειών στη δημιουργία
ιεραρχιών μέσα στο βενετικό διοικητικό πλέγμα, αλλά και εντός των τοπικών κοινωνιών.
Θέματα, δηλαδή, που είναι απαραίτητα για στην κατανόηση της θέσης των
διοικητικών μονάδων (κτήσεων) και των θεσμών (università ή communità) στο βενετικό
πολιτειακό σύστημα. Εξίσου σημαντικό είναι η απόδοση των όρων στα ελληνικά
να αντικατοπτρίζει τη λειτουργία τους. Ως τώρα οι λέξεις communità ή
università έχουν αποδοθεί ως συνελεύσεις, αστικές κοινότητες ή πολιτικές κοινότητες
2 . Οι αρμοδιότητες των συσσωματώσεων που μελετάμε δεν συνδέονταν με την
πόλη. Η università δεν ήταν σώμα-εκπρόσωπος των υπηκόων του άστεος, αλλά δο-
* Θερμές ευχαριστίες στο Θεοδόση Νικολαΐδη και στην Κατερίνα Παπακωνσταντίνου
που είχαν την υπομονή να διαβάσουν το κείμενο.
1 Για τη διαδικασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο βλ. C. Hay, M. Lister, «Εισαγωγή: Θεωρίες
του κράτους», Το κράτος. Θεωρίες κι προσεγγίσεις, επιμ. C. Hay, M. Lister, D. Marsh, Αθήνα
2011, σ. 29-30.
2 Ο όρος συνέλευση (στην ελληνική ή αγγλική του εκδοχή) έχει χρησιμοποιηθεί από τον
B. Arbel (B. Arbel, «Urban Assemblies and Town Councils in Frankish and Venetian
Cyprus», Πρακτικά του Δευτέρου Διεθνούς Κυπριολογικού Συνεδρίου [Λευκωσία, 20-25
Απριλίου 1982], τ. 2, Λευκωσία 1986, σ. 203-213) και τον Γ. Σ. Πλουμίδη (Γ. Σ. Πλουμίδης,
Κανονισμοί της νήσου Κύπρου [1507-1522], Ιωάννινα 1987). Ο Κ. Ντόκος στράφηκε στον
όρο αστική κοινότητα (Κ. Ντόκος, «Οι αστικές κοινότητες και οι αγγαρείες του Δημοσίου
στη βενετοκρατούμενη Πελοπόννησο», Εώα και Εσπέρια 4 [1999-2000], σ. 243-281), ενώ ο
Ν. Καραπιδάκης (N. Karapidakis, «Communità politiche nelle isole ionie: usi del discorso
retorico e nuove sensibilità fra le elites di potere, nel XVI e nel XVII secolo», Il contributo
veneziano nella formazione del gusto dei Greci [XV-XVII sec.], επιμ. C. A. Maltezou, Βενετία
2001, σ. 123-129) προσανατολίζεται στον όρο πολιτική κοινότητα (communità politicha). H Α.
Παπαδία-Λάλα υιοθέτησε τον όρο αστική κοινότητα, σημειώνοντας ότι είναι νοηματικά ισοδύναμος
εκείνου της πολιτικής κοινότητας, που όμως δεν είναι εμπεδωμένος στην ελληνική
γλώσσα (Α. Παπαδία-Λάλα, Ο θεσμός των αστικών κοινοτήτων στον ελληνικό χώρο κατά
την περίοδο της βενετοκρατίας [13ος-18ος αι.], Βενετία 2004, σ. 41).
~ 261 ~