You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ΜΙΧΑΗΛ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ<br />
3. Η εξελικτική αντίληψη της ανάπτυξης κατά τον Alfred Marshall<br />
Ο Marshall ανήκει, ως γνωστόν, σε μία διαφορετική σχολή σκέψης, που διαφέρει<br />
ουσιωδώς από την προσέγγιση, τη θεματολογία και κυρίως τη μεθοδολογία και τις<br />
βασικές υποθέσεις της κλασικής οικονομικής θεωρίας. Η προσέγγιση των νεοκλασικών<br />
(όρος που ανακαλύφθηκε ειδικά για τη θεωρία του Marshall) στοχεύει στην<br />
ουδέτερη ανάλυση των φαινομένων της αγοράς, όπου συντελείται το σύνολο των<br />
οικονομικών συναλλαγών. Από τη μακροδυναμική Κλασική Πολιτική Οικονομία<br />
που αναζητούσε τους νόμους της μακροχρόνιας εξέλιξης της παραγωγής και της<br />
διανομής του εθνικού εισοδήματος, περάσαμε στη στατική μικροοικονομική ανάλυση<br />
που στηρίζεται σε δύο-τρεις βασικές υποθέσεις για τη συμπεριφορά των καταναλωτών<br />
και τους οικονομικούς και τεχνικούς περιορισμούς των παραγωγών.<br />
Παρόλο που η έμφαση και η προσοχή των οικονομολόγων στρέφεται στη στατική<br />
μικροοικονομική ανάλυση, ο Marshall είναι ο μόνος νεοκλασικός της πρώτης<br />
περιόδου που διατηρεί ακόμη σημαντικά στοιχεία της κλασικής δυναμικής προσέγγισης.<br />
Μετά από αυτόν η Νεοκλασική Σχολή θα διακόψει τις σχέσεις της με<br />
την έννοια του χρόνου και θα χρειαστούν πολλές δεκαετίες μέχρι κάποιος νεοκλασικός<br />
οικονομολόγος να ασχοληθεί ξανά με τη δυναμική ανάλυση. Ο Marshall<br />
αντίθετα, επηρεασμένος από τη μέγιστη επιστημονική ανακάλυψη της Βικτωριανής<br />
εποχής, την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου, πίστευε ότι τα οικονομικά φαινόμενα<br />
εξελίσσονται αργά μεν αλλά σταδιακά. Μιλώντας για τα όρια της τεχνολογικής<br />
προόδου της εποχής του, στα περίφημα κεφάλαια για τη βιομηχανική<br />
οργάνωση (βιβλίο 4, κεφ. 8-12), τόνισε ότι η πρόοδος αυτή είναι «σταδιακή και<br />
σχετικά αργή» (gradual and relatively slow). Η αργή της κίνηση οφείλεται στις περιορισμένες<br />
δυνατότητες «ελέγχου από τον άνθρωπο της τεχνικής και των δυνάμεων<br />
της φύσης» σε σχέση με την πληθώρα προτάσεων αναδιοργάνωσης της κοινωνίας<br />
(1890, σ. 207). Είναι η στιγμή που ο Marshall χρησιμοποιεί το ρητό που<br />
κοσμεί την πρώτη σελίδα των Αρχών της Οικονομικής: Natura non facit saltum,<br />
θέλοντας να τονίσει τη συνεχή εξέλιξη των ανθρωπίνων κοινωνιών, εξέλιξη που<br />
δεν επιδέχεται βίαιες κοινωνικές μεταβολές 7 . Στο παράρτημα Α΄, όπου και παραπέμπει,<br />
προσφέρει τη δική του συνοπτική παγκόσμια οικονομική Ιστορία που<br />
αναδεικνύει την πρόοδο προς την οικονομική χειραφέτηση του ανθρώπου, αλλά<br />
που ταυτόχρονα θεμελιώνει την άποψή του για την αργή και σταδιακή, συνεχή<br />
ιστορική εξέλιξη (1890, σ. 602-623).<br />
Το πιο χαρακτηριστικό δείγμα της εξελικτικής αντίληψης του Marshall είναι η<br />
περιγραφή της δημιουργίας και ανάπτυξης καινοτόμων βιομηχανιών τοπικού χαρακτήρα<br />
(localized industries). Οι δύο βασικές αιτίες δημιουργίας αυτών των βιομηχανιών<br />
είναι η κατοχή μοναδικών φυσικών πόρων και η θεσμική τους προστασία<br />
από κάποιον ηγεμόνα. Η λεπτομερής περιγραφή της γένεσης των καινοτόμων<br />
νησίδων παραπέμπει στο μη εργοδικό χαρακτήρα της ανάπτυξης:<br />
7 Σε άμεση αντιδιαστολή με τις επαναστατικές αντιλήψεις των σοσιαλιστών της εποχής<br />
του, που τονίζουν την ασυνέχεια και τις τομές στην ιστορική εξέλιξη των κοινωνιών.<br />
~ 468 ~
Change language