VAN DE STREEK - Variaties

Het getalsmatige voorkomen van de betrokken familienamen in 1947
wijst niet ondubbelzinnig in de richting van een oorspronkelijke
variant met o en een daarvan hypercorrect afgeleide met a, maar ze
wijzen naar onze indruk wel op een onzekerheidsrelatie tussen het
Fries en de standaardtaal:
Tolsma 501 Talsma 591
Tolstra 3 Talstra 57
Dolsma 20 Dalsma 0
Dolstra 114 Dalstra 140
De Friese schrijver en criticus Anne Wadman (1919-1997) maakt op
grond van zijn naam geen deel uit van een grote familie. In 1947
werden er in Friesland slechts 33 mensen geteld met die naam. Door
zijn literaire werk, vooral met betrekking tot Simon Vestdijk, werd
Wadman desondanks een familienaam die meer bekendheid kreeg
dan op grond van hun voorkomen te verwachten was. Oppervlakkig
gezien betekent het Wad-man, 'iemand van de mensen die aan het
Wad woonachtig waren' of iets dergelijks. Dat is niet waarschijnlijk
als we kijken naar de verbreiding van de naam in 1947. De absolute
meerderheid van de Wadmannen woonde toen in de gemeente
Tietjerksteradeel, in het Oosten van Fryslan dus en niet langs de
Waddenkust.
Wadman is de Nederlandse spelling, waarbij ook Wodmon geschreven
had kunnen worden als de uitspraak nauwkeuriger gevolgd was.
Spreken we de o-klank iets langer uit, dan krijgen we de oorsprong
van de FN in beeld: Wödman = Waldman = de familie die in de
Walden (Wöödn) woont, de Friese Wouden waar de gemeente
Tietjerksteradeel een belangrijk deel van uitmaakt.
3. Dwes ben'. Boonstra en Teenstra 4
Er is nog een belangrijke uitspraakregelmatigheid van het Fries - en
van verwante taalsystemen - die al geruime tijd in de aandacht staat.
Al in de eerste helft van de jaren '50 publiceerden Kr. Boelens en T.
Hoekema artikelen over de uitspraak van de r in woorden. 5
Of liever,
vooral het achterwege blijven van de geschreven r had hun aandacht.
Zoals we bij de uitspraak van de woorden jas, kat, man (en
101