VAN DE STREEK - Variaties

Het eerste dat in dit lijstje opvalt, is het feit dat een groot deel van
die namen eindigt op een -s en daarmee hebben we gelijk al het
meest kenmerkende van de Nederlands-Limburgse familienamen
opgemerkt. Deze zogenaamde genitief-s geeft een verwantschapsrelatie
aan. De familienaam Smeets kunnen we dus lezen als van
Smeet '(kind) van de smid', Peeters, Peters, Jacobs, Hendriks,
Hermans, etc. als '(kind) van Peter, Jacob, Hendrik, Herman...'
Deze laatste reeks geeft verder nog een andere opvallende
eigenschap van de Limburgse familienamen: zij zijn heel vaak
gevormd uit een mannelijke voornaam of roepnaam. In de
naamkunde wordt zo'n naam een patroniem genoemd, een
familienaam die is afgeleid van de doopnaam van de vader. Bij
Hendriks en Simons zijn de namen Hendrik en Simon nog goed herkenbaar,
bij andere is dat soms veel minder het geval. Zo gaan
bijvoorbeeld de Limburgse familienamen Crijns, Frijns en Wintjens
terug op respectievelijk de voornamen Quirinus, Severinus en
Winandus.
In het overzichtslijstje van de vijftien meest verspreide Limburgse
familienamen valt nog iets anders op, namelijk dat ook het beroep
van onze verre voorvaderen de basis voor een familienaam kan zijn.
Een duidelijk voorbeeld daarvan uit het overzicht is Timmermans,
iets minder opvallend zijn het al eerder genoemde Smeets 'van de
smid' en Beckers 'van de bakker' (zie ook MARYNISSEN 1994: 243
e.v.). Maar ook hier zijn er wel Limburgse familienamen te noemen
die veel ondoorzichtiger zijn, denk maar eens aan namen als
Pluymaekers, een verbastering van Pleugmaeker 'ploegmaker', of
Sijstermans/Sistermans dat teruggaat op een woord zicht, een oud
maaiwerktuig, en dus eigenlijk 'de man met zicht' betekende. We
komen hier nog op terug.
2. Broens, Paumen en Metsemakers
De familienamen in het Nederlandse taalgebied weerspiegelen een
ouder taalstadium, een fase waarin er nog geen sprake was van een
Nederlandse standaardtaal. In de familienamen kunnen we dus
klankverschijnselen terugvinden, die kenmerkend zijn voor een
oudere fase van het Nederlands en die in het moderne Nederlands
inmiddels al weer heel anders klinken.
238