VAN DE STREEK - Variaties

zich in het familienamenbestand in een even lange reeks
wisselvormen als meers; de volgende opsomming is dan ook verre
van volledig: Wei, Wee, van de(r) Weide(n) / Wee(den) / Wijden /
Weij(en) / Weeën, Verweij(en), Verwee, Vervey, Weideman,
Weedemans, Weeman(s).
Het woord pas stamt af van Latijn pascuum (uit pascere 'weiden van
vee', waaruit ook pastor 'herder') en betekent dus etymologisch
'graasweide'. Dat zal ook wel in onze taal de oudste betekenis zijn
geweest, al blijken weiden met een pas-mam meestal op waterzieke
gronden te liggen, die ook voor hooiwinning dienst deden. Zoals de
meeste middeleeuwse graslanden, waren ook de "passen"
gemeenschapsgrond. Soms waren ze zo drassig, dat men er bomen
op plantte om de bodem enigszins te draineren. Uit pas zijn de
familienamen van de(r) Pas, van Pa(a)ssen en van Paes(s)chen
gevormd. Mogelijk horen hierbij ook Paesman(s), Pasman(s),
Poesmans en Posman, maar dit kunnen ook patroniemen zijn, uit
een vleinaam voor de ooit erg populaire voornaam Pascalis.
Gemeenschappelijke graasweiden dragen soms de nogal vreemd
aandoende naam opstal, bewaard in de familienamen (van) Opstal /
Opstaele en Hopstal. Etymologisch hoort opstal wellicht bij het
werkwoord opstellen in de verdwenen betekenis 'opstapelen'.
Middeleeuwse teksten onthullen namelijk dat een opstal oorspronkelijk
een verhoogde berm was aan weerszijden van een
gegraven of gekanaliseerde waterloop. Die verhoging legde men aan
door de uitgegraven aarde of het uitgebaggerde slib "op te stellen",
d.i. op te stapelen, langs de oevers van de waterloop. Net zoals
dijken vanouds beweid worden, liet men ook op de "opstallen" het
vee grazen. Blijkens de toponymie ging het woord naderhand over
op gemeenschappelijk graasland op alluviaal terrein.
Een toponymisch ruim verspreide naam voor drassig weiland is
ooi(e), uit Germaans agwjo, d.i. een afleiding van agwa, dat gewoon
'water' betekent, en als Aa, Ee of Ie bewaard is in de namen van
talloze kleine waterlopen, en van nederzettingen die aan die
waterlopen werden gesticht: Breda, Zieriksee, Krommenie. Naast
ooi(e) staat in de toponymie een regionale wisselvorm ouw(e), maar
klaarblijkelijk is alleen de vorm ooi(e) overgeleverd in
47