VAN DE STREEK - Variaties

asbenamingen: enerzijds het erfwoord moer, waarover verder meer,
anderzijds het Franse leenwoord maras (> Frans marais), dat op zijn
beurt teruggaat op het Germaanse *mariska, waaruit ook meer en
meers. Op het Middelnederlandse maras gaan mogelijk de
familienamen Maras en Mares(t) terug, maar aangezien varianten
met voorgeplaatst voorzetsel {van/uit) + lidwoord ontbreken, is het
waarschijnlijker dat ze afstammen van de Franse zustervorm marais,
net zoals Marrai, De Mare, Dumarais, Demarest en soortgelijke
varianten.
Aan inheemse slijk- en modderwoorden, die in de plaatsnaamgeving
moerassen aanduiden, ontbreekt het in het Nederlands allerminst.
Meestal gaat het om erg oude benamingen, waarvan er dan ook
nogal wat in familienamen zijn neergeslagen. Vrij verspreid zijn
familienamen afgeleid van broek, mos / moos / moes, moer / moor,
moortel en goor. Andere zitten voornamelijk gelokaliseerd in een
beperkt gebied, b.v. namen met zompel, waas en gaver.
Het meest algemene Germaanse erfwoord voor moeras en waterziek
terrein is broek, etymologisch identiek met het Duitse moeraswoord
Bruch en het Engelse brook 'beek'. Als toponymisch bestanddeel
komt broek onder de een of andere gedaante zowat overal in het
Nederlandse taalgebied voor, en dat geldt ook voor de corresponderende
familienaamsvormen. Het aantal vorm- en spellingvarianten
is indrukwekkend. De (hoofd)types zijn van de(n)
Broek(e), uit de(n) Broek, op de Broek, ten Broek(e), Verbroekfken),
Broeckfx), Broekman (s) en Broekema, waarnaast een hele rits morfologische
wisselvormen, spellingvarianten en vervormingen.
Palatalisering van de klinker in het hoofdwoord leidde tot de vorm
breuk, zoals in van den Breuck en Verbreuk(en).
Of nu alle dragers van een óroeMamilienaam zich hun stamvader
moeten voorstellen als iemand die vlakbij een ontoegankelijk moeras
woonde, valt te betwijfelen. Weliswaar is broek in oorsprong een
moerasnaam, maar de landschappelijke complexen die zo heten
hadden al heel vroeg een zeker economisch nut. Vermoedelijk waren
sommige "broeken" vanuit hun natuurlijke staat geschikt om tijdens
het zomerseizoen te worden gemaaid, wat blijkens historische
documenten ook gold voor "meren", "laken" en "vijvers". Bovendien
hebben onze voorouders al sinds de vroege Middeleeuwen getracht
29