VAN DE STREEK - Variaties

De regionaal-Groningse variant van het ABN heeft in dit geval de
historie aan zijn zijde. 10
Het laatste deel van de woorden verpleg-er
en verpleegster komt naar de uiterlijke vorm wel overeen met de
suffixen in Veendamm-er en Delfzijl-ster, maar hun
voorgeschiedenis is verschillend. De man/vrouw-aanduiding in
verpleger/verpleegster hebben we in het Nederlands te danken aan
Romaanse talen en het gebruik van de ene variant geeft tegelijk aan
dat de andere sekse niet bedoeld wordt, "verpleger" impliceert
"geen-verpleegster". Bij de geografische achtervoeging ligt de
geschiedenis anders - de achtervoegsels zijn hier van Germaanse
origine - en hun betekenis ook: -er in Veendammer betekent
'inwoner m/v', precies zoals -ster in Delfzijlster. Iedere plaats heeft
in principe één suffix waar het mee verbonden wordt (zie REKER
1982 en 1998) 11
, zij het dat er een duidelijke verschuiving ten gunste
van -se is waar te nemen: de regionale radio zegt tegenwoordig heel
wat vaker van een vrouw dat zij een Groningse is dan een
Groninger. Het niet-regionale aspect van het ABN in het Nederlands
wordt teruggedrongen, er ontstaat ook in dit opzicht een
supraregionale, minder dialectisch aandoende standaardtaal.
De achtervoegsels in kwestie zijn hiermee niet uitputtend
beschreven, er zijn bijvoorbeeld ook -mer, -ker en -jer (zie REKER
1982). 12
Voor die vormen geldt net als bij -er en -ster dat ze niet
slechts inwonersnamen aanduiden en dus zelfstandige naamwoorden
zijn, maar ook als bijvoeglijk naamwoord gebruikt worden, al dan
niet aaneen geschreven met het bepaalde woord:
inwonersnaam m/v bijvoeglijk gebruikt
een Groninger Groninger koek
een Damster Damsterdiep
een Winschoter Winschoterkade
een Hogelandster Hogelandsterweg
Aan de waternaam Damsterdiep en de straatnamen Winschoterkade
en Hogelandsterweg is te zien dat -er en -ster actief in gebruik zijn
in geografische benamingen. Friesland heeft dit soort namen ook in
grote aantallen, maar Drenthe bezit ze daarentegen eigenlijk niet.
Tussen Groningen en Drenthe ligt in dit opzicht een scherpe grens
die tussen Friesland en Groningen juist geheel ontbreekt.
120