VAN DE STREEK - Variaties

eens ronduit gevraagd, toen ik klein was, niet lang na de oorlog: ben
je familie van Rudolf?
Hes. Met één s. Kortere namen zijn er nauwelijks. Wel gemakkelijk
als je je naam moet leren schrijven, maar je kunt er niet bepaald je
fantasie op loslaten als je eraan toe bent een handtekening te
ontwerpen.
Hes. Hessie.
In de derde en vierde klas van de lagere school - tegenwoordig groep
5 en 6 - hadden we een onderwijzer - tegenwoordig leraar - die ons
bij onze achternaam noemde. Mij kon het niet veel schelen, maar bij
een reünie, 45 jaar later, bleek dat er mensen waren die om die reden
een hekel aan de man hadden gekregen.
Hes kan een joodse naam zijn. Hoeft niet, maar is het wel in dit
geval. Als gevraagd werd of die en die Hes daar en daar familie was,
kon ik zonder nadenken ontkennend antwoorden. Mijn vader was de
enige overgebleven Hes. Zijn vader, ooms, broer en neven waren
vermoord.
Dat informeren en zoeken naar familiebanden heet overigens
misjpogologie. Misjpoge in het Jiddisch, misjpaga in het Hebreeuws,
betekent familie.
Nog niet zo lang geleden ben ik op het gemeentearchief in
Amsterdam in de kaartenbakken gedoken uit nieuwsgierigheid over
onze afkomst. Het viel na te trekken tot halverwege de 18 e
eeuw.
Toen trouwde Mozes Salomon Hes, geboren in 1756, met Vogeltje
Jochem. Hun zoon was Jochem Mozes. Ik ontdekte dat de achternamen
van de vrouwen de voornamen van de vaders waren in die
tijd. En mijn betovergrootmoeders Vogeltje Jochem en Rebecca
Hartog, die lezen noch schrijven konden (hun trouwakte
ondertekenden ze met een kruisje), werden me zeer dierbaar. Net als
Vrouwtje Pankoek. Ook haar had ik al in mijn hart gesloten, haar
naam vertederde. Toen bij nader onderzoek bleek dat Vrouwtje toch
geen voormoeder was, speet me dat geweldig.
Waarom bestaat dat woord eigenlijk niet, voormoeder?
56