VAN DE STREEK - Variaties

De veel actuelere kaarten van A. Marynissen (kaart 1 en 2) tonen het
eigentijdse beeld van de verspreiding van de twee familienamen en
we herkennen nog altijd het bewuste patroon.
In 1630 5
woont in Vierhuizen een Johan Boeickema, in het nabijgelegen
Wehe een Itien Boickema, in Baflo een Sicke Boikema en in
Ezinge een Jan Boickema. Alle plaatsen zijn in het gedeelte van de
provincie Groningen gesitueerd dat we gemakshalve als
"linksboven" aanduiden. Het geslacht BoykemalBeukemalBuikema is
waarschijnlijk afkomstig uit Ezinge, de plaats waar nog steeds een
boerderij de naam Boikemaheerd draagt. De variant Boykema
(Boikema) is als familienaam rond 1900 uitgestorven, Beukema en
Buikema komen nog steeds in redelijk grote aantallen voor. Maar
hun stamklinkers zijn een hedendaagse voortzetting van wat eerder
dus als oy, oei en oi geschreven werd.
Aan de uitspraakproblemen daarvan kunnen we voorbijgaan, ook
omdat het tot op bepaalde hoogte een zaak van denken en gissen is
en denken en gizzen zijn in het Gronings spreekwoordelijk twij
onwizzen: een dubbele onzekerheid. Interessanter is het verschijnsel
dat er enkele aanwijzingen zijn dat de w/Vew-verdeling niet toevallig
zo op de kaart terechtgekomen is. Ter Laan merkt in zijn Nieuw
Groninger Woordenboek onder het trefwoord meulen 'molen' op dat
in Hunzingo, linksboven in Groningen, de uitspraak muilen luidt!
Het is zeer de vraag of dat momenteel nog zeer duidelijk hoorbaar
aanwezig is. In het begin van de negentiende eeuw was dat kennelijk
nog wel het geval. In de zogeheten Schoolmeesterrapporten 6
komt
muilen voor in Den Andel. Kloosterburen geeft mollen voor
hetzelfde, met een klinker die gelijk is aan het eerste deel van de
tweeklank in muilen? Met andere woorden: de huidige verspreiding
van Beukema/ Buikema en vooral het voorkomen van Buikema geeft
nog altijd een indicatie van een klinkerverschijnsel dat zeker tot ver
in de twintigste eeuw waargenomen kon worden. Tegelijkertijd is
stilzwijgend een argument geleverd vóór de voornaam-etymologie
van Boijkema e.d. (gebaseerd op een jongensnaam Boij, Boijke e.a.)
en tégen een eventueel verband met de boomnaam beuk en buik;
volgens Ter Laans woordenboek komt de eerste alleen voor in
westelijk Westerkwartier en Westerwolde: hun verspreiding over de
provincie past in dit geheel niet.
116