VAN DE STREEK - Variaties

6. Scheper, Knigge en Moek
Het WNT (XIV, kolom 452) geeft het woord scheper een
interessante ruimtelijke kwalificatie mee, "Zeer verbreide
gewestelijke vorm naast Schaper". De Drentse scheper wordt in de
korte tekst geciteerd als "een eigenaardig figuur in 't Drenthsche
volksleven". Het interessante is de notie "zeer verbreide gewestelijke
vorm", omdat dit de vraag oproept wanneer iets geen gewestelijke
vorm meer is maar op grond van de verbreiding als bovengewestelijk
is aan te merken.
In verband met deze bijdrage is de verwijzing ondanks de
gewestelijke verbreiding naar Drenthe opmerkelijk omdat er geen
andere regio's genoemd staan: is scheper 'schaapherder' Drents? In
het kader van deze bundel vragen we ons af of Scheper wellicht als
Drents valt aan te merken. We hebben daartoe de gegevens uit een
aantal NRF-delen verzameld: het voorkomen van Scheper (in deze
spelling) telt achtereenvolgens:
Zeeland
Limburg
Noord-Brabant
Gelderland
0
28
16
38
Overijssel 86
Friesland 98
Groningen 290
Drenthe 302
Scheper is ongetwijfeld een umlautvorm die verband houdt met
schaap en het is daarmee feitelijk hetzelfde woord als het
Nederlandse woord schaper. Dat noemt het WNT niet gewestelijk,
ofschoon de verspreiding van Schaper wel in die richting wijst: het
is een naam die buiten Noord-Holland en Friesland eigenlijk nergens
inheems kan zijn, afgaande op de NRF-gegevens.
De scheper is door natuurlijke omstandigheden een bekende, zij het
grotendeels uitgestorven figuur voor Drenthe. De familienaam lijkt
juist ook voor dit gebied kenmerkend, want de meeste Friese dragers
van de naam Scheper waren woonachtig in Heerenveen, vlak tegen
Drenthe aan, en de Groningse Schepers woonden in 1947 voor meer
dan de helft in het meest Drentse deel van die provincie,
Westerwolde.
Volgens het WDD is scheper 'schaapherder; dom persoon' in deze
vorm typerend voor het zuiden en het noorden van de provincie. De
141