VAN DE STREEK - Variaties

Samen met de intense handelsactiviteiten heeft dat van in de
middeleeuwen tot in de 18 de
eeuw een enorme interne mobiliteit van
de bevolking in de Franse Nederlanden met zich gebracht. Het is dan
ook geen wonder om in vanouds Fransprekende regio's heel wat
Vlaamse namen aan te treffen en omgekeerd heel wat Franse, bij
voorkeur Picardische namen in Vlaanderen, en daarnaast veel
hybride namen die aanpassingen, vertalingen of reïnterpretaties zijn
van namen uit de nabuurtaal (zie DEBRABANDERE 1995).
Als we nu de relatie tussen dialect en familienamen in Noord-
Frankrijk onder de loep willen nemen, dienen we ons eerst bewust te
maken van de oude taalverdeling. In de 8 ste
"-9 de
eeuw liep de
Romaans-Germaanse taalgrens in Frankrijk ongeveer van Montreuil
over Bethune, ten noorden van Rijsel tot Moeskroen. Vijf eeuwen
later, rond 1300 liep ze ongeveer van Cap Griz Nez naar en ten
zuiden van Sint-Omaars tot bij Ariën aan de Leie (Aire), dat toen
reeds helemaal Frans was. De driehoek tussen Kales (Calais), Sint-
Omaars (Saint-Omer) en Grevelingen (Gravelines) werd Frans in de
loop van de 17 de
, 18 de
en 19 de
eeuw. Wat we nu Frans-Vlaanderen
noemen, ongeveer het arrondissement de Dunkerque, was bij het
begin van de 20 ste
eeuw nog voor 80 a 90 % Vlaamstalig. Bij het
begin van de 21 ste
eeuw schiet van dat Vlaams taalgebruik maar
bitter weinig meer over.
Tegelijk dienen we ook rekening te houden met een nu veelal
vergeten, maar niettemin massale emigratie van Belgische
Vlamingen naar de nieuwe industriesteden van Tourcoing, Roubaix
en Rijsel in de tweede helft van de 19 de
eeuw 3
. Lentacker (1974: 239)
stelt: "La Belgique a fourni pendant Ie XIX e
siècle au département
du Nord un apport démographique sans lequel de doublement de son
chiffre de population de 1851 a nos jours n'eüt pas été possible."
Terriër (1997) onderzocht de immigratie in het grensplaatsje Halluin
(Halewijn) tussen Rekkem en Tourcoing tussen 1861 en 1866. In
1851 telde het stadje nog maar 26% immigranten, tien jaar later
reeds 71%. Op dat ogenblik zijn volgens Terriër (1997: 566) enkele
straten aan de periferie van het stadje uitsluitend bewoond door hen
die de ingeboren Halewijnaren, twijfelend tussen wantrouwen of
misprijzen, benoemen met de termen "flamins", "flahuttes" of
"vlaminques". Eén van zijn kaartjes, dat .we hier overnemen, geeft
duidelijk aan dat het merendeel van de immigranten uit oostelijk
353