VAN DE STREEK - Variaties

Deze feiten van v en z aan het begin van woorden zijn ieder bekend
die wel eens Nederlandssprekende Friezen heeft gehoord: sommige
sprekers zeggen tegen een woord als voorzeggen eerder foorseggen.
Wat technisch uitgedrukt, stemhebbende fricatieven in het
Nederlands - v en z - corresponderen in het Fries in beginpositie met
hun stemloze broertjes, ƒ en s. De aanduidingen Fries en Friesland
zelf zijn daar bekende voorbeelden van. De familienaam De Vries
heeft aan die ontwikkeling geen deel gehad. In oudere
woordenboeken van het Nederlands, bijvoorbeeld Verdams
Middelnederlandse/! Handwoordenboek, moeten we Fries, Friezin
en Friesland daarom zoeken onder Vries, Vriesinne en Vrieslant (en
dus in het gedeelte van dat boek dat niet van de hand van Verdam is
maar van Ebbinge Wubben).
Een logische vraag in het kader van deze bundel, met als centrale
thema de invloed van de regionale taal op familienamen, is daarom
of we in het Friese familienamenbestand sporen kunnen vinden van
dat opvallende verschijnsel van die zogeheten initiële fricatieven die
in het Fries systematisch stemloos zijn. (De ch als variant voor de g
zou hierbij horen maar kunnen we buiten beschouwing laten omdat
deze wel zeer bijzonder is: ch komt in het Fries niet, in het
Nederlands nauwelijks aan het begin van woorden voor en de g wel
in het geschreven Fries maar niet gesproken. De naam van Grutte
Pier begint met een stemhebbende plofklank die het Frans aan het
begin van garage heeft.) 1
De vraag concreet gemaakt: kunnen we in het Friese NRF-deel
sporen vinden van deze Nederlands-Friese tegenstelling aan het
begin van de namen, en dus onder de F, S, V en Z? De eerste stap is,
na te gaan welke familienamen te vinden zijn die identiek zijn
behalve dat ze een ƒ respectievelijk v en een 5 respectievelijk z aan
het begin bezitten. In de volgende opsomming zullen de meeste van
deze opposities opgenomen staan:
type Feenstra - Veenstra
Faas Vaas
Falkema Valkema
Falkenburg Valkenburg
Feen, v.d. Veen, v.d.
94
Feenema Veenema
Feenstra Veenstra
Feer, v.d. Veer, v.d.
Feersma Veersma