VAN DE STREEK - Variaties

Limb./7 Bruss.). De korte e uit de eerste lettergreep is weer het
umlautsproduct van een oorspronkelijke korte a. Deze namen gaan
immers terug op de Oudfranse beroepsnaam plakieres voor een
pleisterwerker, muurwitter, leemplakker of een stukadoor
(DEBRABANDERE 1993: 1117).
5. Dialectklanken in Limburgse familienamen
In de hierboven besproken Limburgse familienamen kwamen reeds
een aantal klankkenmerken uit de dialecten in deze provincie ter
sprake. Uiteraard is de klankvorm van de familienamen zoals die
eertijds in de streektaal uitgesproken werden tot op zekere hoogte
ook in de geschreven vorm ervan vastgelegd. Toch is het om twee
redenen niet zo vanzelfsprekend om in streekeigen familienamen
nog overeenkomsten met lokale of regionale dialectkenmerken vast
te stellen. Vooreerst hebben de familienamen in hun geschreven
vorm toch ook een zekere standaardisering ondergaan. Bovendien is
de klankstructuur van de dialecten als levende gesproken talen in
ontwikkeling gebleven. Familienamen kunnen dus, ook als ze zeer
regiogebonden zijn, enerzijds dialectkenmerken opgegeven hebben
onder invloed van een uniformiserend schrijftaalgebruik of
anderzijds taalkenmerken vertonen die inmiddels niet meer tot het
gesproken dialect behoren. Dat maakt de gevallen waarin de
schrijftaalvorm van de familienaam overeenstemt met de lokale
dialectuitspraak eerder zeldzaam. Ter illustratie volgt hier een
Limburgs voorbeeld van elk van deze mogelijkheden.
In de oostelijke helft van de Limburgse Kempen en een langgerekt
gebiedje in westelijke richting met Hasselt als kern komt in de
dialecten zogenaamde ontronding voor (BELEMANS 1999 2
: 86-87).
Dat wil zeggen dat de geronde klinkers uu, u, eu, ö en aö daar niet
voorkomen, maar systematisch vervangen worden door hun
gespreide tegenhangers: ie, i, ee, è, èè en aa. Een rijtje voorbeelden
maakt meteen duidelijk dat deze klankwet een grote impact heeft op
de klankkleur van de dialecten uit dit ontrondingsgebied: mierke
(muurtje), limmel (lummel), deer (deur), keere ('keuren', aaien),
gelèk (geluk) en vèèl (veel). De familienaam Bikkembergs (43/37
Limb.), die in Hasselt en omgeving voorkomt, draagt een duidelijk
spoor van dit ontrondingsprincipe. De klinker /' is hier namelijk het
264