VAN DE STREEK - Variaties

De retoriek van de herhaling, de kracht van de eentonigheid, de
maat van de melodie in eigen huis, de klank van het vertrouwde en
het gewone ook, al steeg die klank ten hemel.
Klonk dat als dialect? In elk geval niet anders dan de dagelijkse taal
om je heen. Ik luister nu nog naar de echoput uit mijn kindertijd, en
weet ondertussen dat elk kind eerst de klanken, dan pas de taal van
zijn omgeving in zich opneemt.
Wat verstaat een baby op de arm van zijn moeder, een peuter in zijn
kruippakje bezig zijn weg te maken tussen koffieslurpende, kletsende
huisgenoten? Wat hoort hij/zij achter op de fiets van vader, die trapt
en praat of een deuntje fluit, stopt, tevreden zucht achter een koele
pint in zijn stamcafé, de kleine op de knie. Wat hoort die kleine, wat
verstaat hij? Zoveel en hetzelfde als de vreemdeling ver van zijn
thuisland, vermoed ik. Stemmen hoort hij, hun melodie, hun timbre,
de toonhoogte (zoals een muziekstuk, a-klein, b-groot) de opwindende
eigenaardigheden van de menselijke taalmuziek. En al die
stemmen, de hoge, de lage, de roepende, de stamelende, de
ratelende, de hikkende, die met de klikklak, die met de huig-r, die
met de zachte of harde g, angehaucht of sterk nasaal, zij die van
iedere klank muziek maken, zij die een klankenreeks in mootjes
hakken als gekapt stro, al die stemmen samen, een ongelooflijk
veelstemmig koor, zingen de melodie van een taal voor het
onmondige kind, dat die melodie hoort en algauw, bijna dwangmatig
na-zingt, nazegt. Taal als een liedje. Zo voegt, schoorvoetend nog,
de peuter zijn eigen stemmetje toe aan het koor van stemmen om
hem heen waaraan niet te ontkomen is. de stem van zijn moeder
(sussend, veroverend, bezorgd), van vader (grappig hoog, brommend
laag soms), van broers en zusjes (kleine stemmen die de grote
imiteren). En dan zijn er nog de stemmen van alle anderen die in
huis of daar buiten zich over het kind heenbuigen en hem of haar
hun eigen strofen toezingen.
Daarbij was de gebedstaai (die der litanieën) voor het ontwakende
kind dat ik was, de eerste gemodelleerde vorm van de huistaal. Die
taal in huis was ook de taal van de winkel die we hadden, van de
straat, met wat zijstraatjes samen het gehucht Kleine Amer. Amer
betekende aanlegplaats, leerden we, een stopplaats aan de rivier De
64