VAN DE STREEK - Variaties

Vliet voor schepen in herstelling. Simpele binnenvaart natuurlijk,
met schippers en schipperskinderen die niet naar school moesten. En
daar aan De Zaat zoals die herstelplek nog altijd heet in ons dialect,
hoorden we voor het eerst dat kinnekes kenderkes waren, en 'n boeët
een buut werd genoemd. Dat die anderen, op 't water, een andere
taal of zoiets spraken dan wij, aan de wal. Dat leerden wij van hen
dat wij aan de wal woonden. Soms bleven die anderen ook een tijdje
aan de wal, zoals 't Schipperken Gustaaf, een ouwelijke naam voor
een jongetje van elf weliswaar dat naast mij op de bank terechtkwam
in het eerste leerjaar, want tevoren nog nooit naar school geweest.
Bleek wel een geduchte concurrent voor de eerste prijs op het eind
van ons beider eerste schooljaar.
De school, de Broederschool, van de Broeders van Oostakker - in die
tijd schreef Claus zijn Oostakkerse gedichten - die school was
meteen ook de eerste kennismaking met wat concreet en tegelijk
vagelijk moedertaal werd genoemd, geen Nederlands nog, dat kwam
pas later in ons rapport, op den bulletin, te staan. Maar was dat wel
onze moerstaal, die schoolse taal die nog geen Nederlands mocht
heten? Zelfs ABN was toen nog niet in zwang. Ik kreeg er wel een
taal bij: de schooltaal. Was dat ook niet de taal van de radio, toen?
Die radio stond altijd aan, van 's ochtends tot 's avonds. Zo wende je
aan die nieuwe taal. Vreemd eigenlijk dat in die jongensjaren het
eigen vertrouwde dialect, de huis- en gevoelsmatig ook de thuistaal,
niet als strijdig of conflictueus werd ervaren met de verwerving van
een algemene (Nederlandse) taal.
Die verwerving ging langzaam. De kennis en overdracht van die taal
door de brave broeders of al eens een strenge meester, was verre van
ideaal. Uitspraak en voordracht stonden hoog aangeschreven, maar
de mondelinge beheersing van het Nederlands was en bleef (nog heel
lang zoals we weten) ondermaats. Je besefte dat nog niet ten volle,
pas later dus wel, toen het eigenlijk al te laat was, en je met een
Nederlandse bochel zat opgescheept, misgroeid Nederlands, al waren
je cijfers op school nog zo goed en gezond. Later pas begon het
afleren, het saneren van die taal. Van het zogenaamde 'spreken op
de letter' heb ik nooit veel last gehad. Dat vroeg te veel onnozele
ijver voor zo weinig resultaat.
65