VAN DE STREEK - Variaties

Canin. De atf/ee-klinkerwisseling tussen Canin en Kenen heet
umlaut en is een regelmatig klankverschijnsel in de Limburgse
dialecten van het Nederlandse taalgebied (bv. kaas-kees; schaarscheer)
(BELEMANS & GOOSSENS 2000:139 + kaart 51). Als de
Limburgse namen Caenen/Kaanen op Canin teruggaan, zijn ze dus
om een of andere reden aan de umlautswerking ontsnapt (zoals bv.
ook de variant Broers naast Gebruers voorkomt). Een andere
mogelijkheid is dat Caenen/Kaanen in Oost-Limburg op een ander
grondwoord teruggaat, waarin de umlaut geen rol kon spelen. 2
Van Kenen bestaan er ook een aantal varianten op -es/-is in plaats
van -en, zoals Kennes, Kennis, Kenis. Deze familienamen worden
vooral in de provincie Antwerpen aangetroffen. Enkel de variant
Kenis (1585/828 Antw./610 Limb.) - met een lange umgelautete
klinker - komt ongeveer even veel voor in de Antwerpse en de
Limburgse Kempen en vormt zo een mooie overgang tussen de
Limburgse naam Keenen en de Antwerpse naam Kennes.
Op de voornaam Hen(dri)k zijn ook enkele voor Limburg typische
patroniemen gebaseerd. De familienamen Henkens (539/348 Limb.)
en Henckens (322/241 Limb.) komen hoofdzakelijk in de streek van
Maaseik voor. De varianten Henckaerts (88/57 Limb.) en Henckaers
(25/25 Limb.) zijn centraal-Limburgs en komen vooral in
Diepenbeek en Hasselt voor. De historische samenhang van Limburg
en Luik in het vroegere Prinsbisdom blijkt bij deze patroniemen uit
het feit dat spellingvarianten zoals Henkaers, Henkaerts, Henkard,
Henkart en Henkin overwegend in het Luikse thuis zijn.
Ook de namen van regionale heiligen hebben aanleiding gegeven tot
de vorming van Limburgse familienamen. Naar de bekende
Tongerse en later Maastrichtse bisschop Servatius (4de eeuw),
waarover Hendrik van Veldeke reeds dichtte, zijn Limburgers
genoemd die de familienaam Vaesen (791/640 Limb./63 Luik/34
Antw.) dragen. Deze naam komt hoofdzakelijk in het Maasland en
Noord-Limburg voor, terwijl centraal- en Zuid-Limburg overwegend
de kortere variant Vaes (3376/1643 Limb./733 Antw./231 Luik)
kennen. Beide Servatius-varianten komen buiten Limburg ook, maar
in mindere mate, in het Luikse en in de Antwerpse Kempen voor.
Zoals bij andere patroniemen met een lange aa (bv. Claes(sens)-
Klaas(sen), Maes-Maas(en)) komen de varianten Vaasen en Vaas
met modernere aa-spelling hoofdzakelijk in Nederlands Limburg
voor, terwijl de ae-spelling Belgisch is (MARYNISSEN 1994:3-4).
255