VAN DE STREEK - Variaties

inheemse namen tussen de frequente Hollandse en Utrechtse namen
zitten. De Noordwest-namenlijst bevat veel familienamen die
verwijzen naar de wateren die hier stromen, de nederzettingen aan
de dijken en namen die nog herinneren aan de uithangborden van de
herbergen en neringen in de steden en dorpen.
Bovendien zijn er wel degelijk enkele specifieke naamtypen en
streekgebonden kenmerken van de familienamen in deze provincies
aan te wijzen. Het meest in het oog springen de korte naamsvormen,
namen zonder voorzetsels, lidwoorden of uitgangen, vooral in
Noord-Holland. Verder treffen we in de omgeving van Rotterdam
een groep namen aan die met het lidwoord 'den' worden ingeleid,
zoals Den Hartog, Den Boer, Den Ouden, Den Hollander en Den
Besten. Verderop in het artikel worden deze twee naamtypen
behandeld.
2.0 De grootste moot van de Noordwest-namenlijst bestaat uit de
familienamen die aan toponiemen ontleend zijn. Dat is niet
opmerkelijk: niet alleen zijn er over het algemeen meer van dit soort
namen dan van andere naamtypen, maar generaliserend kan men
veronderstellen dat herkomst- of adresnamen die ontleend zijn aan
toponiemen in een bepaald landsdeel meer voorkomen binnen dat
gebied dan er buiten. Beroepsnamen, bijnamen en patroniemen
ontstonden daarentegen over het gehele areaal van het taalgebied;
lexicale of morfosyntactische bijzonderheden kunnen deze typen
specifiek voor een bepaalde regio maken.
2.1 Bij de zogenaamde herkomstnamen, die voornamelijk verwijzen
naar steden en dorpen, valt het ontbreken van het voorzetsel 'van' op
in vergelijking met bijvoorbeeld de provincie Noord-Brabant, waar
'van' steevast van de herkomstnamen deel uitmaakt. Ook bij de
twee- en meerledige adresnamen, die aan microtoponiemen (de
namen van huizen, wegen, terreinen, enz.) zijn ontleend, is dit het
geval. Het betreffen op de Noordwest-namenlijst voornamelijk Zuiden
Noord-Hollandse namen; Utrecht geldt als een overgangsgebied.
Een aantal Zuid-Hollandse herkomstnamen op de Noordwestnamenlijst
heeft geen 'van'-variant. Hiertoe behoren de
familienamen Barendregt en Barendrecht, Monster, Goudriaan,
Hoogvliet, Maasland, Honkoop (= Hoenkoop bij Oudewater),
Melissant, Rietkerk (= Ridderkerk?) en Klapwijk, welke naam
187