VAN DE STREEK - Variaties

Hetzelfde geldt ook voor de dialecten die binnen het Nederlandse
taalgebied gesproken worden. Ook zij vertegenwoordigen vaak een
eerdere fase uit de ontwikkeling van onze taal. Zo kennen de
dialecten in het midden en zuiden van Limburg in een groot aantal
gevallen nog de oorspronkelijke oe-klank in woorden als moes, hoes,
oet, waar het Nederlands intussen een -ui- is gaan gebruiken: muis,
huis, uit. Die oudere fase is ook bewaard gebleven in de uitspraak
van de familienamen. De Nederlandse familienaam Pluim
bijvoorbeeld, wordt in Limburg bij voorkeur uitgesproken als Ploem,
soms ook genoteerd als Ploum. Hetzelfde geldt ook voor andere
namen waarin in de rest van het Nederlandse taalgebied een -uiwordt
gebruikt. Voorbeelden daarvan zijn de Limburgse varianten
Hoebrechts of Houbrechts naast de Nederlandse uitspraak
Huibrechts of de familienaam Bruins, die in Limburg vooral als
Broens, Br oenen en Broun (t)s wordt genoteerd, waarbij moet worden
opgemerkt dat de -ou- in die woorden in het plaatselijk dialect steeds
als -oe- wordt uitgesproken (zie ook MARYNISSEN 1994: 255-258).
Ook andere klankverschijnselen uit de Limburgse dialecten zien we
terugkeren in de familienaamgeving. In het hier al eerder genoemde
lijstje van Limburgse familienamen is ook de naam Beckers
opgenomen. Die afwijkende klinker -e- komt in het Limburgs in heel
veel gevallen voor. Hij wordt met name gebruikt in gevallen waarbij
een persoon moet worden aangeduid die een bepaalde handeling
uitvoert. Bij bekker is dat het werkwoord bakken, maar er zijn er wel
meer te noemen zoals sjlechter ('slager, slachter', bij sjlachte,
'slachten') en bruier ('brouwer', bij het werkwoord brouwe,
'brouwen'). Bij die laatste vorm heeft zich overigens ook weer een
familienaam ontwikkeld die in Limburg een behoorlijke verspreiding
kent: Breuer. Andere voorbeelden waarbij een wisseling van klinker
optreedt, zijn de familienamen Schlösser (bij slot, dus 'slotenmaker')
en -in het tweede deel van de naam- Fleischhuiers (bij houwen,
'slaan', 'slachten'). Die wisseling van -o- naar -ö- in Schlösser is
overigens een zelfstandige ontwikkeling in de dialecten uit het
betreffende gebied, want het Duits kent weliswaar een vergelijkbaar
woord Schlösser, dat onder meer 'bankwerker' en 'sleutelmaker'
betekent, maar daarin heeft die klinkerwisseling niet
plaatsgevonden. In de familienaam Schlösser komt nog een tweede
dialectverschijnsel voor dat eveneens kenmerkend is voor de
dialecten uit die regio, namelijk de wisseling van -t- naar -s- (sloter
239