VAN DE STREEK - Variaties

De Noord-Maaslandse familienaam Kwaspen (79/51 Limb.) blijft
voorlopig een echt raadsel. Het standaardwerk van Debrabandere
maakt er geen melding van en er blijkt volgens het WNT al evenmin
een woord *kwasp te bestaan. Zou het hier kunnen gaan om een
vervorming van kwast in de betekenis 'rare kerel, zot', dat in de
dialecten ook als kwastelorum, kwasteldorom of kwispedorus
voorkomt?
Duidelijker is het benoemingsmotief achter de Maaslandse
familienaam Quax (17/13 Limb.) uit Maasmechelen en omgeving.
De eerste drager ervan moet een opvallend kwakend stemgeluid
gehad hebben, zoals een kikker.
De dialectvorm kwak- komt in heel Belgisch Limburg ook voor in de
lokale benamingen voor de kikker. In de oostelijke helft van
Belgisch Limburg en het aansluitende centrale en zuidelijke deel van
Nederlands Limburg heet het beestje kwakker(d) (= kwak + aard). In
westelijk Belgisch Limburg doet zich evenwel de invloed van het
nabije Brabant gelden, waar de kikker vors of kikvors heet. In het
grootste deel van West-Limburg is een mengvorm van kwakker(d) en
(kikjvors ontstaan: kwakvors of kwakvros. In deze laatste vorm is de
r van plaats versprongen, zoals in het Duitse Frosch (zie ook
BELEMANS 1999: 12-13). In het uiterste westen van Belgisch
Limburg zijn de kikkers al helemaal verbrabantst en heten
tegenwoordig vros of (kikjvors. Als die verbrabantsing van Limburg
zich verder doorzet of - hetgeen waarschijnlijker is - als de oude
dialectwoorden ooit allemaal vervangen zijn door
standaardnederlandse kikkers, dan zal in Limburg enkel de
familienaam Quax nog een spoor bevatten van de kwakende
kwakker(d)s.
Een beetje verspreid over Limburg, in en rond Peer, Neerpelt en
Lanaken, komt de familienaam Bolders (69/49 Limb./12 Luik) voor.
Volgens Debrabandere (1993: 431) is deze naam afgeleid van het
werkwoord doelen in de betekenis 'naar een doel schieten'. De naam
zou oorspronkelijk leden van de schutterij aangeduid hebben die
goed op doel konden schieten. Het werkwoord doelen is volgens de
lokale dialectwoordenboeken niet meer gangbaar in de Limburgse
dialecten.
Het kan ook verrassend zijn om een naamgevingsmotief in Limburg
niet aan te treffen dat men daar toch bij voorbaat zou thuiswijzen.
260