VAN DE STREEK - Variaties

zin van: handelaar, verkooper, leverancier, en naar analogie van de
zooeven genoemde, in het dagelijksch leven ook toegepast op
personen, die volstrekt geene boeren in den eigenlijken zin zijn,
maar eveneens hunne waren langs de huizen ombrengen (...);
eindelijk zelfs op personen die iets langs de huizen ophaalden: asch-,
vullisboer"
In de telling van 1947 heetten er in Friesland 166 mensen Soepboer.
Bijna de helft van hen was woonachtig in de gemeenten Oost- en
Westdongeradeel, in het agrarische noordoostelijke Friesland.
Wat voor -boer kunnen we naar de omschrijving van Van Dale in
verband brengen met "vloeibare kost, gewoonlijk een afkooksel van
vlees vermengd met groenten, rijst, vermicelli of andere meelspijs"?
Dat is (althans in Noord-Nederland) even onlogisch als soep- hierin
als negatief element "geheel van met zekere geringschatting
beschouwde zaken" te zien. Soep moeten we hier ongetwijfeld
verbinden met süpe 'karnemelk': de soepboer is een variant van de
melkboer. Er zijn meer samenstellingen met süp- zoals süpboats
'grote kuip voor karnemelk' en süpbrokken 'kaasachtige vaste
stoffen in karnemelk'. Uit de verspreiding van de naam Soepboer in
andere regio's (volgens de NRF-delen staan tegenover de 166 van
Friesland bijvoorbeeld Groningen 1, Drenthe 1, Overijssel 16,
Noord-Brabant 0, Limburg 2, Zeeland 0) kunnen we gevoeglijk
aannemen dat het eerste lid het Friese woord süp(e)- bevat in
Nederlandse spelling.
Op vergelijkbare wijze zijn minder frequente namen als Pikeboer en
Piekeboer heel wat begrijpelijker via Zantema (pyk 'kuiken; lokroep
voor kip') dan via Van Dale (piek 'prik; kegelvormige bergtop; lans
met een platte ijzeren punt'). Een pikeboer is dus iemand die
(beroepshalve) hoofdzakelijk kippen houdt en vervolgens zonder
vertaling van het Friese woord Pikeboer of Piekeboer genoemd is.
6. Utsmiters tot besluit
Bekende namen zijn vooral veel voorkomende namen. Wie denkt er
bij Zijlstra nog aan een syl 'uitwateringssluis' of 'afwateringskanaal'?
Of bij Miedema aan het Ned. made dat als miede met
'langgelegen (sic!) grasland' en 'grasland dat bestemd is voor
106