Potpuni tekst

62 V. KAPITANOVIĆ, Kristu suobličeni Slovačke te iz Slovenije preoblikovali u orlovska društva. Ona su bila brojna pa je već 1920. sudjelovalo oko 10.000 hrvatskih mladića na orlovskom sletu u Mariboru u Sloveniji. 12Nakon prestanka izlaženja katoličkog lista Dan (1918) i katoličko je novinstvo krenulo jugoslavenskim vodama. List Jadran koji je početkom 1919. godine počelo izdavati istoimeno društvo, a tiskao se u Leonovoj tiskari (koja je bila u vlasništvu Pijeva društva) i odražavao gledišta katoličke akcije, već je u podnaslovu, “Glasilo jugoslavenske demokracije”, očitovao jugoslavensko usmjerenje.Vjerojatno su i franjevci Provincije Presvetog Otkupitelja bili iskreno “uvjereni, da će se ujedinjeni narod bez razlike vjere pod žezlom i mudrom upravom svoga kralja u svojoj prvoj ujedinjenoj državi domoći i razviti do snage, sjaja i potpuna zadovoljstva u svakom pogledu.” 13No, početni je zanos za jugoslavenstvom ubrzo počeo nestajati. Naročito kod franjevaca. Kad je 6. IV. 1919. na Poljani, koja je dobila ime kralja Petra, u Antićevu Šibeniku, održan parastos za srpske “junake” koji su prema riječima govornika “oslobodili” Dalmaciju, fra Konstantin Krelja pisao je ogorčeno provincijalu Luliću: “[…] ovako za srpske vojnike. A za naše nema parastosa. Nisu ga zaslužili.” No odziv građanstva na parastos bio je “mršav”. 14 Ipak još uvijek skupina katoličkih i pravoslavnih župnika u sinjskoj krajini izjavljuju kako ne prave nikakve razlike između srpskog i hrvatskog imena i da im je svejedno zvali ih Srbima ili Hrvatima, dapače da im je i crkeveno zvanje isto, 15 nakon čega ih je na ekleziološke razlike između Pravoslavne i Katoličke crkve upozorio Antićev nekadašnji profesor i tada suradnik u odgoju već spomenuti fra Petar Grabić. 16 U isto vrijeme su se pojavili i napadi na Crkvu od strane jugoslavenskih nacionalista u njihovim listovima. 17 Kad je nakon dvije godine 1921. Jugoslavensko katoličko đaštvo organiziralo sastanak u Splitu napali su ih orjunaši i zanosu je bio kraj. Uskoro je i katolički episkopat u Jugoslaviji sa svog zasjedanja u Zagrebu, 29. IV. 1922. uputio predstavku jugoslavenskoj vladi, u kojoj se tuži na postupke države prema Crkvi, 18 a i katoličko će novinstvo početi žestoko kritizirati beogradski režim kao “režim pljačke, laži i nasilja”. 1912 “Veliko kršćansko i slavensko srce”, Jadran, 2 (1920) br. 175 [11. VIII. 1920] str. 2.13 Brzojaav provincijala Frane Lulića regentu Aleksandru. “Pozdrav regenta franjevcima”, Novo doba,2(1919) br. 6. [9. I. 1919].14 Krelja Luliću, 7. IV. 1919. AFPPOS, Spisi provincijala F. Lulića fasc. IV, bez broja.15 “Izjava svećenstva u cetinskoj krajini”. Novo doba, 2 (1919) br. 111 [22.V.1919]. Svećenička zajednica grada Splita također je prihvatila misao o “troimenom narodu”. Jadran, 1 (1919) br 93, [12. VI.], str. 2.16 P. GRABIĆ, “Nekoliko refleksija povodom izjave nekih cetinskih svećenika”, Jadran, 29. V. 1919. 17 Usp. npr. “Tko je fratar Kotoraš?”, Zastava, Nezavisno slobodoumno glasilo javnog mišljenja, 2 (1919) br. 26, [Split 30. VIII. 1919];; “Hoćemo da se denuncijantima sudi! Osvetu traži nacijonalistička omladina”, Pobeda narodne, napredne i nerazdelive Jugoslavije. Organ nacionalista (Split) 1 (1921) br. 2 [16. VII] str. 3;; “Fratri ruše narodnu svetinju”, Novi list, Slobodoumno i nezavisno glasilo javnog mišljenja (Split), 2 (1922) br. 348 [24. II.] str. 1.18 “Vlada prema katoličkoj crkvi. (Predstavka jugoslavenskog katoličkog episkopata vladi.)”, Narodna politika, 5 (1922) br. 101. str. 2.19 Pod tim naslovom list je pisao: “Pod zvučnom parolom narodnog ujedinjenja ovaj je režim donio