ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef01:kef01 06/03/2009 13:58 Page 115
Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ Η «ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΙΔΕΩΝ» 115
κής του συντηρητικού πλην έγκυρου περιοδικού The Economist, 3 ούτε και η
απονομή φέτος του βραβείου Νόμπελ στα οικονομικά στον P. Krugman, πολέμιο
του G. W. Bush και του νεοφιλελευθερισμού. Η συντηρητική διανόηση τηρεί,
προς το παρόν, μία εύγλωττη σιωπή, ενώ η αριστερή διανόηση σπεύδει να
αναγγείλει (για πολλοστή φορά) την κατάρρευση του συστήματος της ελεύθερης
οικονομίας. Η επικρατούσα σήμερα άποψη για τη διαχείριση του οικονομικού
συστήματος μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας «νεο-κενσιανισμός», που
ενέχει στοιχεία από τη θεωρία και τη σκέψη του μεγάλου διανοητή, καθώς και
κάποια επιστροφή σε παραδοσιακές σοσιαλδημοκρατικές αντιλήψεις και πρακτικές,
πλην όμως βρισκόμαστε σ’ ένα οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον που
διαφέρει ουσιωδώς από την ταραγμένη δεκαετία του 1930. Η χρεοκοπία του
«υπαρκτού νεοφιλελευθερισμού» δεν οδηγεί αυτομάτως στον οικονομικό κρατισμό
(κάτι τέτοιο ούτε ο Keynes θα το ήθελε!), αλλά σε μία πραγματιστική θεώρηση
της ανάγκης να παρεμβαίνει το κράτος στην οικονομία, με κεφαλαιακές
ενισχύσεις, μερικές κρατικοποιήσεις, και κυρίως με αυξημένο ρυθμιστικό και
εποπτικό ρόλο, μπροστά στην αναγκαιότητα να αποτραπεί το φαινόμενο του
1930 με τις οδυνηρές οικονομικές και πολιτικές (Χίτλερ κ.ά.) συνέπειές του.
Αυτό κάνουν όλες σχεδόν οι κυβερνήσεις των δυτικών χωρών, με διαφορές που
οφείλονται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και προβλήματα της κάθε χώρας.
Το σημερινό παγκόσμιο οικονομικό σύστημα διαφέρει ουσιωδώς απ’ ό,τι
ίσχυε στο παρελθόν, και τα αντανακλαστικά των διαφόρων κυβερνήσεων δεν
έχουν καμία σχέση με τις αμήχανες και αμυντικές τακτικές του προηγούμενου
αιώνα. Η παγκοσμιοποίηση απαιτεί συντονισμό και συγχρονισμό κινήσεων,
πράγμα που βρίσκεται στην κορυφή της agenda στα διεθνή fora (π.χ. ΕΕ και
G20). Οι μηχανισμοί, όμως, που έθρεψαν τις αιτίες της σημερινής κρίσης εξακολουθούν
να υφίστανται, έστω με λανθάνουσα δραστηριότητα, έτσι ώστε πέραν
των γνωστών παρεμβάσεων, να απομένει η διευκρίνηση των νέων «κανόνων
του παιχνιδιού», δηλαδή το νέο θεσμικό και εποπτικό πλαίσιο. Αυτό είναι
ένα μείζον ζήτημα, διότι στη συζήτηση για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, στον
πραγματισμό θα αντιπροταθούν ιδεοληψίες υπέρ ή κατά της ελεύθερης οικονομίας,
υπέρ ή κατά ενός συστήματος κρατισμού. Άλλοι επιτιθέμενοι και άλλοι
αμυνόμενοι, θα επιδοθούν σε μια «σύγκρουση ιδεών» (clash of ideas, για να παραφράσουμε
τον Huntington), αναμένοντας την εμπέδωση ενός νέου «παραδείγματος».
Όπως είχε πει ο Keynes κλείνοντας τη «Γενική Θεωρία» του,
«πέρα από αυτή τη σύγχρονη διάθεση, οι ιδέες των οικονομολόγων και των πολιτικών
φιλοσόφων, τόσο όταν είναι ορθές όσο και όταν είναι εσφαλμένες,
ασκούν ισχυρότερη επίδραση από ό,τι συνήθως πιστεύεται. Πραγματικά, ο κό-
3 Βλέπε το κύριο άρθρο του τεύχους της 29ης Νοεμβρίου 2008.