ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef03:kef03 06/03/2009 13:59 Page 218
218 ΚΏΣΤΑΣ ΛΑΒΔΑΣ
πτώσεις στην πολιτική κουλτούρα εξετάζονται χωριστά, δεν πρέπει να ξεχνάμε
ότι πρόκειται για ένα πεδίο στο οποίο καταγράφονται και όλες οι άλλες διεργασίες
και επιδράσεις. Σε ό,τι αφορά τους δρώντες, αυτοί μπορεί να είναι διαφόρων
ειδών. Μπορεί να είναι τα οργανωμένα συμφέροντα, τα πολιτικά κόμματα,
οι μη-κυβερνητικές οργανώσεις, μπορεί βεβαίως να είναι θεσμικοί δρώντες
στο εσωτερικό του συστήματος διακυβέρνησης. Οι επιπτώσεις ενδέχεται
να αφορούν και μία σειρά από διεθνικούς (transnational) δρώντες (π.χ., πολυεθνικές
επιχειρήσεις) οι οποίοι δραστηριοποιούνται και στο ελληνικό σύστημα.
Όσον αφορά τις επιπτώσεις στις διαδικασίες, το πράγμα αρχίζει και γίνεται
κάπως πιο σύνθετο. Διότι όταν αναφερόμαστε σε επιπτώσεις στις διαδικασίες,
ουσιαστικά αναφερόμαστε σε επιπτώσεις σε σχέσεις. Με άλλα λόγια, οι διαδικασίες
δεν είναι «αντικειμενικοποιημένες», αλλά κατασκευάζονται, αναδιαμορφώνονται
συνεχώς και αναπαράγονται μέσω σχεσιακών διαστάσεων,
έχουν δηλαδή να κάνουν με σχέσεις μεταξύ δρώντων. Αναφερόμαστε λοιπόν
σε μία σειρά από μεταβλητές, οι οποίες έχουν επίδραση σε εν εξελίξει σχέσεις.
Αυτή η συνθετότητα του ερευνητικού αντικειμένου πρέπει στις αναλύσεις μας
πρέπει να φαίνεται με σαφήνεια και αυτό ενδεχομένως καθιστά και τη διάσταση
αυτή περισσότερο ενδιαφέρουσα. 7
Η τρίτη και τέταρτη διαστάσεις αφορούν τους θεσμούς και την πολιτική
κουλτούρα. Αναφέρονται στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ ευρωπακών και εσωτερικών
προτύπων, κανόνων και πλεγμάτων από νόρμες. Ο Πίνακας 1 αποτυπώνει
τις ποικίλες δυνατότητες επιπτώσεων (η πρώτη εκδοχή στην οποία αναφερόμαστε
τώρα) αλλά και τις αντίστοιχες δυνατότητες διαδράσεων / αλληλεπιδράσεων
(στις οποίες θα εστιαστούμε πιο κάτω), ανάλογα με τις διαστάσεις
του εξευρωπασμού τις οποίες μελετάμε. Μπορούμε έτσι να διακρίνουμε τέσσερις
βασικές διαστάσεις ως προς τις οποίες ανιχνεύομε φαινόμενα εξευρωπασμού:
(α) δημόσιες πολιτικές (και εργαλεία πολιτικών), (β) δημόσιοι θεσμοί,
(γ) πολιτικά κόμματα και ομάδες συμφερόντων, (δ) πολιτική κουλτούρα. 8
Επισήμανα ήδη ότι οι βασικές διαστάσεις (θεσμοί, δρώντες, διαδικασίες,
κουλτούρα) αφορούν την πρώτη εκδοχή του εξευρωπασμού, την οποία χαρακτήρισα
κάπως απλούστερη. Αφορούν δηλαδή την επίπτωση (impact) της ευρωπακής
ενοποίησης στα εσωτερικά πολιτικά και κοινωνικά πεδία. Αλλά πρέπει να
σημειωθεί ότι η επίπτωση αυτή ξεκινά πριν την τυπική ένταξη. Με άλλα λόγια, θα
ήταν πολύ απλουστευτικό να υποστηρίξουμε ότι η διαδικασία εξευρωπασμού,
αφορά μόνο τα πλήρη μέλη και εστιάζεται στην περίοδο μετά την ένταξη.
7 Βλ. K. A. Lavdas, The Europeanization of Greece, οπ. παρ.
8 Βλ. Κ. Α. Λάβδας, Συμφέρονται και Πολιτική: Οργάνωση Συμφερόντων και Πρότυπα
Διακυβέρνησης, εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα, 2004, σελ. 239-270.