ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef03:kef03 06/03/2009 13:59 Page 230
230 ΚΏΣΤΑΣ ΛΑΒΔΑΣ
ναρτώνται. Και, για να θυμηθούμε τον Αριστοτέλη, η επιλογή της μεθόδου
εξαρτάται από την υφή του γνωστικού αντικείμενου, όπως άλλωστε από την
επίγνωση του είδους του αντικειμένου εξαρτάται ο βαθμός ακρίβειας που επιζητούμε
στην ερευνητική μας αναζήτηση: «έστι γαρ απαιδευσία το μη γιγνώσκειν
τίνων δεί ζητείν απόδειξιν και τίνων ου δεί». 24
Η διαλεκτική συνέχειας και ασυνέχειας, που φαίνεται να χαρακτηρίζει
κάθε σοβαρή ανθρώπινη ενασχόληση στα πεδία της επιστήμης και της έρευνας,
είναι παρούσα και στην κοινωνιοβιολογική και νευροκοινωνιολογική έρευνα.
Το γεγονός αυτό δημιουργεί ενίοτε την εντύπωση ότι κάποια πετάγματα της
ανθρώπινης διάνοιας είναι πιο πρόσφατα απ’ ότι συμβαίνει στην πραγματικότητα.
Παρόλο που στη δεκαετία του 1990 πήραν μεγάλη δημοσιότητα οι έρευνες
για τις σχέσεις μεταξύ νου, εγκεφάλου και κοινωνίας, η διαμόρφωση διακριτών
ερευνητικών θεματικών στο χώρο της λεγόμενης κοινωνιοβιολογίας
(sociobiology) είναι, βέβαια, πολύ παλαιότερη υπόθεση. Πράγματι, ενώ η διαμόρφωση
της νευροκοινωνιολογίας ως νέου συνθετικού τομέα μεταξύ νευροεπιστήμης
και κοινωνικών επιστημών είναι σχετικά πρόσφατη ιστορία, οι προποθέσεις
για την πολυπαραγοντική προσέγγιση των προτύπων συμπεριφοράς
χτίστηκαν ήδη στις δεκαετίες του 1950 και του 1960 με την όσμωση ρευμάτων
του συμπεριφορισμού και της κοινωνιοβιολογίας. 25
Το ίδιο –mutatis mutandis– ισχύει για την ίδια τη νευροεπιστήμη. Παρόλο
που στη δεκαετία του 1950 έγιναν κρίσιμα ερευνητικά και πειραματικά ξεκινήματα
σε ότι αφορά στις κλινικές εφαρμογές της, οι απαρχές της σύγχρονης νευροεπιστημονικής
έρευνας τοποθετούνται στο 19ο αιώνα, τόσο στη φυσιολογία
όσο και στη μικροσκοπία. 26 Άλλωστε είναι αυτή η διαλεκτική συνέχειας και
ασυνέχειας, η εναλλαγή εστιασμένων ερευνητικών προσπαθειών και νέων ξεκινημάτων,
που δίνει κάποιες φορές την εντύπωση ότι μια νέα ανακάλυψη γίνεται
«τυχαία». Δεν χρειάζεται να είναι κανείς υποστηρικτής της θεωρίας των
«επιστημονικών επαναστάσεων» του Kuhn ή της δουλειάς του Lakatos για τα
«ερευνητικά προγράμματα» για να αντιληφθεί ότι ορισμένα άλματα στην επιστημονική
διερεύνηση εντοπίζονται στο μεταίχμιο εκείνο μεταξύ μιας κατεστη-
24 Αριστοτέλους, Μετά τα Φυσικά, Γ 4.
25 Βλ. την κριτική επισκόπηση του M. Ruse, Sociobiology: Sense or Nonsense?,
Martinus Nijhof, Dordrecht, 1979 αλλά και την ήδη κλασική μελέτη του E. O. Wilson,
Sociobiology: The New Synthesis, Harvard University Press, Cambridge MA, 1975.
26 Στη βάση της διαμόρφωσης της κυτταρικής θεωρίας από τον Schwann (1839), κατέστη
δυνατή σταδιακά η χαρτογράφηση του εγκεφάλου από κυτταρικής πλευράς, μια
εργασία που πραγματοποίησε κατά κύριο λόγο ο Cajal στη δεκαετία του 1890 και τα
πρώτα χρόνια του εικοστού αιώνα με εντυπωσιακή ακρίβεια. Βλ. S. R. y Cajal,
Histologie du Système Nerveux de l'Homme et des Vertébrés, Maloine, Paris, 1911.