ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef04:kef04 06/03/2009 13:59 Page 428
428 ΘΑΝΟΣ ΝΤΟΚΟΣ – ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΑΚΩΝΑΣ
τερο μόνιμα χαρακτηριστικά (a state of semi-permanence), εξέλιξη που τα τοποθετεί
στο επίπεδο της «κουλτούρας» παρά στο επίπεδο της πολιτικής, με αποτέλεσμα
τα όποια νέα προβλήματα να μην αξιολογούνται αντικειμενικά, αλλά
μέσω των φακών αντίληψης της στρατηγικής κουλτούρας».
Παρά το γεγονός ότι δεν υφίσταται συναίνεση στην επιστημονική κοινότητα
σχετικά με το περιεχόμενο και –κυρίως– την ακριβή λειτουργία της «στρατηγικής
κουλτούρας» 8 , το σύνολο των θεωρητικών και εμπειρικών μελετητών της
συμφωνεί ότι η «στρατηγική κουλτούρα» διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη
διαμόρφωση της στρατηγικής συμπεριφοράς των κρατών, καθώς συνιστά το περιβάλλον
όπου οι στρατηγικές ιδέες και αποφάσεις συζητούνται και αποφασίζονται.
Στα πλαίσια αυτά, ο εντοπισμός και η ανάδειξη των χαρακτηριστικών
της διαμορφούμενης στην Ελλάδα «στρατηγικής κουλτούρας» βοηθά σημαντικά
στον εντοπισμό των λόγων στους οποίους οφείλεται η αδυναμία συνολικής
και συστηματικής ανάπτυξης στρατηγικής εθνικής ασφάλειας μέχρι και σήμερα.
Ως άμεσα συνδεόμενη με την έννοια της πολιτικής κουλτούρας, η ελληνική
στρατηγική κουλτούρα χαρακτηρίζεται και αυτή από τα στοιχεία της απειλής,
της εσωστρέφειας και της αμυντικότητας. Τα στοιχεία αυτά επιβαρύνουν
ακόμη περισσότερο συγκεκριμένες εγγενείς αδυναμίες του ελληνικού συστήματος
μακροπρόθεσμης χάραξης και σχεδιασμού πολιτικής και αφορούν στη
πλήρη κατίσχυση του ρόλου των προσώπων, έναντι των θεσμών παραγωγής πολιτικής.
Η κυριαρχία της απειλής
Στην ελληνική κοινωνία είναι βαθιά ριζωμένη και διάχυτη η ισχυρότατη αίσθηση
ότι η χώρα απειλείται από εξωτερικές δυνάμεις οι οποίες επιβουλεύονται
είτε άμεσα είτε έμμεσα την εδαφική της κυριαρχία. Αν και η ισχυρή αντίληψη
της εξωτερικής απειλής πηγάζει κυρίως από τραυματικές ιστορικές
εμπειρίες που αφορούν πρωτίστως στη μακρά και ενίοτε επώδυνη (κυρίως
κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας) διαδικασία εθνικής ολοκλήρωσης
9 αναμφίβολα ενισχύθηκε από την σταθερή –και «εύλογη» 10 τουλάχι-
8 Για μια αποτίμηση της συζήτησης, Colin Gray, «Strategic Culture as Context: The
First Generation of Theory Strikes Back», Review of International Studies, Vol. 25, No. 1,
January 1995, σελ. 61.
9 Βλ. Thanos Veremis, «From the National State to the Stateless Nation: 1821-1910»
σε Martin Blinkhorn & Thanos Veremis (επιμ.), Modern Greece: Nationalism and
Nationality (Sage/ELIAMEP, Athens 1990).
10 Για την αναφορά στην απειλή ως «εύλογη ως έναν μεγάλο βαθμό» βλέπε Χρήστος