ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef03:kef03 06/03/2009 13:59 Page 211
ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΗ, ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ, ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑ 211
νται πιο δύσκολες. Τέσσερις λόγοι συνηγορούν σε αυτό, κι έχουν να κάνουν
κυρίως με τις σύγχρονες τεχνολογίες άμεσης επικοινωνίας – τη σπονδυλική
στήλη της παγκοσμιοποιητικής διαδικασίας.
Πρώτον, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης
εντείνεται η αβεβαιότητα, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται φαινόμενα γενικευμένης
ανασφάλειας, τα οποία οδηγούν τους πολίτες σε φοβικές αντιδράσεις, οι
οποίες με τη σειρά τους επηρεάζουν το πλαίσιο διαμόρφωσης δημόσιας πολιτικής.
Δεύτερον, στο μέτρο που η πολιτική ασκείται όλο και περισσότερο σε πραγματικό
χρόνο, συντμείται ο πολιτικός ορίζοντας και οι διαμορφωτές πολιτικής
ωθούνται να σκέπτονται και να δρουν βραχυπρόθεσμα, υπό το άγχος της ικανοποίησης
των απαιτήσεων της δημοσιότητας. Σε χώρες με χαμηλής ποιότητας
κρατική γραφειοκρατία και ευτελών ΜΜΕ, αυτό είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό
πρόβλημα, γιατί οι δράσεις της δημόσιας διοίκησης είναι περισσότερο
(επικοινωνιακές) αντι-δράσεις και λιγότερο χάραξη μακροπρόθεσμων πολιτικών.
Τρίτον, οι σύγχρονες τεχνολογίες δημοσκοπήσεων τείνουν να μετατρέπουν
τους πολιτικούς περισσότερο σε ουραγούς και λιγότερο σε ηγέτες, αφού οι πολιτικοί
τίνουν να χαράζουν τις πολιτικές τους με βάση αυτά που «θέλει ο λαός»
κι όχι με βάση τα στρατηγικά συμφέροντα της χώρας. Σε χώρες με λακιστική
πολιτική κουλτούρα, αυτό σημαίνει ότι οι ηγέτες έχουν κίνητρα να πλειοδοτούν
σε υποσχέσεις για την ικανοποίηση «λακών αιτημάτων» παρά να ασκούν την
παιδαγωγική λειτουργία που εκ του ρόλου τους οφείλουν να ασκούν ως ηγέτες.
Τέταρτον, οι τεχνολογίες άμεσης επικοινωνίας διευκολύνουν την κινητοποίηση
επιμέρους ομάδων για την αποτροπή μεταρρυθμίσεων που θίγουν τα συμφέροντά
τους και, κατά συνέπεια, ανεβάζουν το πολιτικό κόστος που πρέπει να
καταβάλλει ο μεταρρυθμιστής σε ένα ανταγωνιστικό πολιτικό σύστημα. Το πιο
αναποτελεσματικό πολιτικό σύστημα είναι εκείνο στο οποίο η ανάγκη για δημιουργική
προσαρμοστικότητα της οικονομίας, των θεσμών και αξιών αναβάλλεται
στο διηνεκές ή προωθείται με λακιστικά κριτήρια.
Εν κατακλείδι, η πρόκληση της παγκοσμιοποίησης είναι πρωτίστως πολιτισμική.
Παγκοσμιοποίηση σημαίνει αλληλεξάρτηση, διαρκής αλλαγή, ρευστές
ταυτότητες. Η παγκοσμιοποίηση προποθέτει και δημιουργεί έναν τύπο ανθρώπου
που ο Ε. Gelner προσφυώς ονόμασε «σύνθετο άνθρωπο» (modular
man) – έναν άνθρωπο που δεν αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ουσιοκρατικά,
αλλά έχει την ικανότητα να αλλάζει, να αναθεωρεί και να προσαρμόζεται. Αν,
όπως τόνιζε ο Κ. Καστοριάδης, πολιτική είναι η έλλογη διαχείριση της συλλογικής
αβεβαιότητας, η πολυσύνθετη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης χρειάζεται
κατ’ εξοχήν πολιτική αντιμετώπιση. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να οργανώσουμε
τους θεσμούς μας έτσι ώστε να αποδέχονται και να δημιουργούν την αλ-