ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef03:kef03 06/03/2009 13:59 Page 234
234 ΚΏΣΤΑΣ ΛΑΒΔΑΣ
μετατοπίσεις στις νόρμες έχουν επιπτώσεις στους τρόπους με τους οποίους τα
άτομα σκέφτονται και επιλέγουν, ένα στοιχείο που είναι ανάμεσα σε εκείνα
που διακρίνουν την ανθρώπινη συμπεριφορά από τη συμπεριφορά άλλων
προηγμένων θηλαστικών. 34 Η αλληλεπίδραση αυτή εκτείνεται, αν και με τρόπο
περισσότερο σύνθετο, στα πεδίο των διεθνών σχέσεων και της διεθνούς οργάνωσης.
35
Για να αντιληφθούμε τη συνθετότητα των σχέσεων μεταξύ κανόνα (όπως
αυτός που προαναφέρθηκε περί διανομής) και νόρμας, πρέπει να λάβουμε
υπόψη μας ότι δεν μπορούμε πάντα να υπολογίζουμε σε ένα ευρέως αποδεκτό
υπόστρωμα αξιών. Οι αξίες προποθέτουν την αναγνώριση ενός αγαθού σύμφωνα
με το οποίο προβαίνω στις επιλογές μου και, γενικότερα, διάγω τον βίο.
Από την άλλη πλευρά, τις νόρμες τις ακολουθώ (ή ευθυγραμμίζομαι μαζί τους)
για διάφορους λόγους. Ένας από τους πολλούς και διαφόρους αυτούς λόγους
ενδέχεται να είναι και η αντίληψη που έχω ότι η νόρμα αυτή εκφράζει κάτι που
αποτελεί αξία για εμένα. Ωστόσο οι νόρμες λαμβάνουν μια «αντικειμενική»
διάσταση με την εφαρμογή ή την απόρριψη τους στο κοινωνικό πεδίο, ενώ οι
αξίες παραμένουν εγγενώς αφαιρετικές και (όπως θα πρόσθετε ο J. S. Mill)
δυνάμει «πολυθεστικές». 36 Με αυτή την έννοια, νόρμα και αξία δεν ταυτίζονται.
Οι νόρμες μπορούν να προσδιοριστούν ως στοιχεία που προσδίδουν μορφή
34 Βλ. A. Gibbard, Wise Choices, Apt Feelings: A Theory of Normative Judgment,
Harvard University Press, Cambridge MA, 1990).
35 Βλ. Κ. Α. Λάβδας, «Νόρμες και διάχυτη αμοιβαιότητα στην πολιτική κουλτούρα
των διεθνών σχέσεων: Μαθήματα από την ευρωπακή πολιτική», σε Δ. Κ. Ξενάκης &
Μ. Ι. Τσινισιζέλης (επιμ.), Παγκόσμια Ευρώπη? Οι Διεθνείς Διαστάσεις της Ευρωπακής
Ένωσης, ΕΠΕΕΣ - εκδόσεις Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2006. Για μια εφαρμογή του πλαισίου
του Axelrod στην ανάλυση της διαχρονίας του εξευρωπασμού βλ. K. A. Lavdas,
The Europeanization of Greece, οπ. παρ.
36 Έτσι ο «πολυθεσμός» των αξιών που επισημαίνει ο Max Weber (ακολουθώντας
τον J. S. Mill) δυσχεραίνει την στάθμιση των διαφορετικών προσανατολισμών στη ζωή.
Κύριο έργο της επιστήμης – σε ό,τι αφορά την ενασχόληση της με τις αξίες – καθίσταται
η διερεύνηση των διαφορετικών «κρίσεων περί αξιών» (των διαφορετικών, δηλαδή,
προσπαθειών χρήσης των αξιών για την υποστήριξη ανταγωνιστικών μεταξύ τους προσανατολισμών).
Ίσως η σημαντικότερη απόπειρα του 20ου αιώνα να ξεπεραστεί με
τρόπο αναλυτικό αυτή η αμηχανία οφείλεται στον Rawls, σύμφωνα με τον οποίο το βασικό
ερώτημα είναι, «how is it possible for there to exist over time a just and stable
society of free and equal citizens who still remain profoundly divided by reasonable
religious, philosophical, and moral doctrines?» J. Rawls, Political Liberalism, Columbia
University Press, New York, 1993, σελ. 47.