ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

Από τις υποθέσεις για τις πολιτισμικές επιπτώσεις της Οθωμανικής κυριαρχίας
μέχρι τη συζήτηση για τον πολιτικό ρόλο της σύγχρονης διαφθοράς, συχνά
η περίπτωση της Ελλάδας παρουσιάζεται ως ιδιαίτερη. Αλλά όσοι επικαλούνται
ιδιαιτερότητες και τάσεις που ανάγονται σε κάποια «εθνικά χαρακτηριστικά»
παραβλέπουν τις βαθύτερες και συνάμα γενικότερες αιτίες που ευθύνονται
τόσο για τη διαμόρφωση κανόνων όσο και για τα διαφορετικά πιθανά σενάρια
εφαρμογής τους. Σενάρια τα οποία λαμβάνουν, βέβαια, τις ιδιαίτερες
μορφές και τους ιδιαίτερους συνδυασμούς τους ως αποτέλεσμα της διαμεσολάkef03:kef03
06/03/2009 13:59 Page 235
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ, ΝΟΡΜΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΣΜΟΥ 235
και περιεχόμενο σε κανονιστικά πλαίσια ή/και σε επιμέρους σημεία αναφοράς
για τον προσανατολισμό και τη ρύθμιση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ως τέτοια,
αποτελούν στοιχεία που μπορεί να αναφέρονται σε πολλά και διάφορα
πεδία της ανθρώπινης εμπειρίας (ηθικά, αισθητικά, τεχνικά, κοινωνικά, οικονομικά,
κ.ά.). Έχουν, όμως, παράλληλα, ένα σημαντικό κοινό χαρακτηριστικό:
την δυνατότητα να ρυθμίζουν τη δράση, προσανατολίζοντας τη σε γενικά ή ειδικά
πρότυπα. Ιδιαίτερα σημαντική για τις κοινωνικές επιστήμες είναι η σχέση
που αναπτύσσεται ανάμεσα στις νομικές και τις άλλες νόρμες, οι αλληλεπιδράσεις
και οι μεταξύ τους οριοθετήσεις. Η αξιακή ποιότητα, το εύρος εφαρμογής
και η δυνατότητα ισχύος πέρα από καταναγκασμούς, είναι στοιχεία ανάλογα
με τα οποία χαρακτηρίζονται οι νόρμες σε μια οργανωμένη συλλογικότητα.
Μια χρηστή πολιτεία βασίζεται, καταρχήν, σε ένα πλέγμα από νόρμες που
ισχύουν ανεξάρτητα από κάθε νομικό καταναγκασμό. 37 Οι νόρμες έχουν
άμεσο αποτέλεσμα, ενώ η πρακτική επίπτωση των αξιών διαμεσολαβείται από
πολλούς, ενδεχομένως αμέτρητους, παράγοντες.
Η σημερινή συγκυρία, αμφίσημη και μετά-πολυθεστική, αναζητά ένα νέο
πραγματισμό, θεσμικά ευαισθητοποιημένο και παράλληλα κοινωνό του ρόλου
που παίζουν οι νόρμες και οι μετασχηματισμοί τους. Έναν πραγματισμό που
προσεγγίζει γνώριμα προβλήματα με νέα ματιά, συνειδητοποιώντας παράλληλα
τα όρια και της δικής του εφαρμογής. Καθώς ενστερνίζεται την άποψη ότι
νόρμες και αξίες δεν ταυτίζονται, ο νέος αυτός πραγματισμός εργάζεται για
την διαμόρφωση ενός θεσμικού πλαισίου με κανόνες που διευκολύνουν τη συλλογική
ζωή και νόρμες που πείθουν χωρίς να προποθέτουν την καθολική αποδοχή
ενός ισχυρού αξιολογικού προσανατολισμού.
Τα ελλείμματα σε νόρμες και ο δυσεπίτευκτος πραγματισμός
37 P. Pettit, Republicanism: A Theory of Freedom and Government, Oxford University
Press, Oxford, 1997, σελ. 241-242.