ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef03:kef03 06/03/2009 13:59 Page 210
210 ΧΑΡΙΔΗΜΟΣ ΤΣΟΥΚΑΣ
του δεδομένη. Ο οικονομικός ανταγωνισμός διευρύνεται και εκλεπτύνεται,
αφού νέοι παίκτες, με νέες στρατηγικές, κάνουν την εμφάνισή τους στις διεθνείς
αγορές. Η αβεβαιότητα εντείνεται, αφού σε ένα δικτυακό σύστημα έντονης
αλληλεξάρτησης οι μεταβολές ενός παράγοντα ταχύτατα επιφέρουν αλυσιδωτές
επιπτώσεις σε όλους τους άλλους. Σε τέτοιες συνθήκες, η πηγή για την
εξασφάλιση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος μετατοπίζεται, για τις ανεπτυγμένες
οικονομίες τουλάχιστον, στην προσαρμοστικότητα και την καινοτομικότητα.
Οι δύο αυτοί παράγοντες είναι πιθανότερο να διασφαλισθούν επί μακρόν
σε συνθήκες που προάγουν την κοινωνική εμπιστοσύνη και συνοχή. Η παγκοσμιοποίηση
καθιστά περισσότερο ορατές τόσο την ανθρωπολογική βάση
της οικονομίας, όσο και τις θεσμικές συνθήκες υπό τις οποίες παράγεται και
διανέμεται ο πλούτος. Κοινωνίες με χαμηλή εμπιστοσύνη στους θεσμούς και
μειωμένη κοινωνική συνοχή αντιμετωπίζουν τις αλλαγές φοβικά – κυριαρχεί ο
φόβος της απώλειας των «κεκτημένων», έστω κι αν αυτά είναι ψίχουλα. Το κόστος
της ανάληψης κινδύνων που κάθε αλλαγή επιφέρει υπερτερεί του κόστους
διατήρησης του αποδεδειγμένα μη διατηρήσιμου στάτους κβό.
Επιπλέον, γνωρίζουμε καλά σήμερα ότι απαραίτητη προπόθεση της οικονομικής
ανταγωνιστικότητας είναι το στρατηγικά σκεπτόμενο, ευέλικτο και
αποτελεσματικό κράτος. Εδώ ακριβώς είναι το κρίσιμο σημείο: πως οι δημόσιες
πολιτικές, και το πολιτικό σύστημα γενικότερα, θα προάγουν την προσαρμοστικότητα,
την καινοτομικότητα, και την κοινωνική συνοχή της χώρας. Η
ανταγωνιστικότητα της οικονομίας βελτιώνεται στο μέτρο που το πολιτικό σύστημα
είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται εγκαίρως την ανάγκη για θεσμικές αλλαγές
και έχει την ικανότητα να τις υλοποιεί με τρόπο που μεγιστοποιεί το
κοινό καλό. Αυτό καθίσταται περισσότερο σημαντικό στην οικονομία του
Ευρώ, αφού οι κυβερνήσεις είναι πλέον υπεύθυνες κυρίως για μικρο-οικονομικές
πολιτικές. Το ασφαλιστικό και, γενικότερα, η μεταρρύθμιση του κράτουςπρόνοιας,
π.χ., είναι σημαντικό πρόβλημα σε όλη την Ευρώπη, όπως επίσης σημαντικό
είναι η μεταρρύθμιση της παιδείας για τη διαμόρφωση πολιτών με
γνώσεις, δημιουργικότητα και δεξιότητες που ζητά η αγορά. Στην Ελλάδα τα
συστήματα που χρήζουν μεταρρύθμισης είναι κι άλλα πολλά, δεδομένων των
ιστορικά διαμορφωμένων αγκυλώσεων και δυσλειτουργιών της δημόσιας διοίκησης
(π.χ. κομματικοποίηση, διαφθορά, έλλειψη νοοτροπίας και συστημάτων
σύγχρονου μάνατζμεντ, κ.λπ.).
Η μεταρρύθμιση, βέβαια, εύκολα εξαγγέλλεται και δύσκολα υλοποιείται.
Οι μεταρρυθμιστές απαιτείται να έχουν όραμα, στρατηγική, συνοχή, και επιμονή
– δύσκολα πράγματα για κόμματα εξουσίας εθισμένα στη λαφυραγωγία
του κράτους, και πολιτικούς με χρονικό ορίζοντα αναφοράς τις επόμενες εκλογές
ή, ακόμη χειρότερα, την επόμενη δημοσκόπηση. Η ειρωνεία είναι ότι ενώ
σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης οι μεταρρυθμίσεις είναι επιτακτικές, καθίστα-