ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef04:kef04 06/03/2009 13:59 Page 403
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ 403
νασύνδεση των κοινωνικο-πολιτιστικών σχέσεων των μεσογειακών λαών. Σχεδιασμένη
κατά το πρότυπο της Διαδικασίας του Ελσίνκι, μέσω ενός συγκεκριμένου
προγράμματος εργασίας που εξασφάλισε την εξελικτική της «συνέχεια»,
κατέστη ο σταθερότερος μηχανισμός περιφερειακής συνεργασίας. 6
Εντούτοις, δεκατρία χρόνια μετά, το όραμα της ΕΕ για τη δημιουργία ενός
κλοιού ασφαλείας από σχετικά ευημερούσες και –κατά το δυνατόν– δημοκρατικές
χώρες παραμένει μακρινό. Μετά τις επεμβάσεις στο Αφγανιστάν και το
Ιράκ, επικρατεί ένα εντελώς διαφορετικό κλίμα στη Μέση Ανατολή από εκείνο
που στα μέσα της δεκαετίας του ’90 είχε διευκολύνει τη συνολική προσέγγιση
των περιφερειακών προκλήσεων. Η επιδείνωση των αραβο-ισραηλινών σχέσεων
με επίκεντρο την Παλαιστίνη, η ανάδυση των ασύμμετρων απειλών και οι
εξελίξεις που δρομολογήθηκαν σε παγκόσμια κλίμακα μετά την 11η Σεπτεμβρίου
είχαν αρνητικές επιπτώσεις στην περιφερειακή διαδικασία, οδηγώντας
μεταξύ άλλων, στην ενίσχυση των εθνικών πολιτικών ασφάλειας σε βάρος της
διαδικασίας εκδημοκρατισμού και φιλελευθεροποίησης, στην αύξηση των περιορισμών
στη διακίνηση αγαθών και προσώπων και στην αποξένωση των πληθυσμών
που κατοικούν στις δύο όχθες της Μεσογείου και που πλέον διακατέχονται
από αμοιβαία αισθήματα καχυποψίας.
Η πολιτική συνεργασία προσέκρουσε, όπως ήταν αναμενόμενο, στις ιδιαιτερότητες
της περιφερειακής πολυδιάσπασης 7 και το τεράστιο δημοκρατικό έλλειμμα
που χαρακτηρίζει το Νότο της Μεσογείου. Όταν οι ευρωπαίοι σχεδίασαν
τη μεσογειακή πολιτική τους στα μέσα της «χρυσής» δεκαετίας του 1990, η
οικονομική συνεργασία και η αυξανόμενη οικονομική αλληλεξάρτηση που
αυτή επιφέρει θεωρήθηκαν ικανές για την ανάπτυξη ισχυρών δεσμών που θα
μπορούσαν να αποκτήσουν στο μέλλον και πολιτική βαρύτητα. Η παροχή οικονομικής
βοήθειας κρίθηκε επαρκές κίνητρο για την προαγωγή των αναγκαίων
6 Η ποιοτική αναβάθμιση της μεσογειακής προσέγγισης της ΕΕ, από ένα σύνολο μησυντονισμένων
δράσεων, σε ένα συλλογικό σύστημα, βασισμένο σε θεσμοθετημένους
κανόνες και πρότυπα συμπεριφοράς, δημιούργησε τις προποθέσεις για να οδηγήσει
σε κάτι παραπάνω από μία απλή «σύμπραξη» (partnership) κρατών για την επίτευξη
περιορισμένων στόχων, ακόμη και σε ένα περιφερειακό καθεστώς, ενέχοντας χαρακτηριστικά,
όπως η ανάπτυξη κανόνων χρηστής διακυβέρνησης και μηχανισμών συλλογικής
δράσης. D. Κ. Xenakis & D. N. Chryssochoou, The emerging Euro-Mediterranean
system, MUP, New York, 2001.
7 Η διεθνής ευρωπακή περιφέρεια ξεχωρίζει από εκείνη της Μέσης Ανατολής
εξαιτίας του βάθους, της ποιότητας και της έντασης των διακυβερνητικών και διεθνικών
αλληλεπιδράσεων μεταξύ των χωρών που τη συναπαρτίζουν. Βλέπε αναλυτικά στο
St. C. Calleya, Navigating Regional Dynamics in the Post-Cold War World, Patterns of
Relations in the Mediterranean Area, Aldershot, Dartmouth, 1997.