ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef03:kef03 06/03/2009 13:59 Page 207
ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΗ, ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ, ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑ 207
εγγενή τάση του καπιταλισμού για παγκόσμια εξάπλωση ήδη από το 1848. Στο
Κομμουνιστικό Μανιφέστο ο Μαρξ εκθείασε την παγκοσμιοποιητική τάση του
καπιταλισμού και το ελεύθερο εμπόριο, την τεχνολογικοποίηση της παραγωγής,
την απίσχνανση του κράτους-έθνους. Για τον καπιταλιστή όλος ο κόσμος
είναι μια εν δυνάμει αγορά για τα προόντα του – η παγκόσμια εξάπλωση είναι
στο DΝΑ της αγοράς. Ο καπιταλισμός παραπέμπει, αναπόφευκτα, σε κάποια
μορφή κοσμοπολιτισμού.
Αν, όμως, χωρίς την οικονομία της αγοράς δεν υπάρχει το διαρκές κίνητρο
της πλανητικής οικονομικής ενοποίησης, δίχως τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας
και μεταφορών, η παγκοσμιοποίηση θα ήταν ανέφικτη. Χάρις στους τηλεπικοινωνιακούς
δορυφόρους, τα διηπειρωτικά καλώδια, την τηλεόραση και το
Διαδίκτυο (και τους ποικίλους και διαρκώς εξελισσόμενους μηχανισμούς επικοινωνίας
που αναπτύσσονται χάρι σ’ αυτό) ο κόσμος ενοποιείται, τα σύνορα
διαβρώνονται, και –πράγμα εξόχως σημαντικό– ο κόσμος αποκτά συνείδηση
της αλληλεξάρτησής του.
Σε έναν κόσμο που έχει αυξανόμενη επίγνωση των οικονομικών ευκαιριών
που παρέχουν οι πλούσιες οικονομίες της αγοράς, της προστασίας των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων που θεσμοποιούν οι δημοκρατίες, και καθιστά πιο εύκολη
τη μετακίνηση των ατόμων, είναι λογικό οι λιγότερο προνομιούχοι άνθρωποι
να επιδιώκουν να μετακινηθούν σε πιο προνομιούχες περιοχές του πλανήτη. Η
μετανάστευση, είτε στη νόμιμη είτε, κυρίως, στη λαθραία της μορφή, όχι μόνον
δεν θα κοπάσει αλλά θα ενταθεί. Οι πλούσιες δημοκρατίες μεταβάλλονται
βαθμιαία σε πολυ-πολιτισμικές κοινωνίες – δηλαδή, τηρουμένων των αναλογιών,
σε μικρογραφίες του κόσμου.
Η αλληλεξάρτηση που επιφέρει η παγκοσμιοποίηση δεν απαντά μόνο «εκεί
έξω», αλλά «εδώ μέσα». Άλλωστε οι ίδιες οι έννοιες του τι είναι «έξω» και τι
είναι «μέσα» είναι περισσότερο ρευστές από ποτέ, κι αυτή συνιστά την κυριότερη
ίσως ειδοποιό διαφορά της τωρινής παγκοσμιοποιητικής διαδικασίας σε
σχέση με αυτή των αρχών του 20ου αιώνα. Η εμπειρία της παγκοσμιοποίησης
σήμερα δεν είναι μια αφηρημένη επίγνωση της αλληλεξάρτησης αλλά ένα συγκεκριμένο
βίωμα· δεν αφορά τις ελίτ αλλά τις μάζες. Ο «Άλλος» (other) είναι
ήδη «εδώ» και μας ωθεί να αναστοχαστούμε την ίδια μας την ταυτότητα. Η διαχείριση
της αλληλεξάρτησης με τον «Άλλο», τόσο στον μικρόκοσμο της προσωπικής
εμπειρίας όσο και στον μακρόκοσμο της υψηλής πολιτικής, συνιστά μια
από τις κρισιμότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα.
Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι ο κόσμος έγινε «επίπεδος», όπως ισχυρίζεται
ο Τ. Freadman, ότι δηλαδή τα κράτη και οι επιχειρήσεις λειτουργούν και
ανταγωνίζονται σε ένα επίπεδο έδαφος επί ισοις όροις. Όσο αφελής είναι η
αντίσταση στην παγκοσμιοποίηση, άλλο τόσο αφελής είναι η πεποίθηση ότι η
παγκοσμιοποίηση συνιστά ένα φυσικό φαινόμενο που εξαλείφει τις διαφορές.