ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef03:kef03 06/03/2009 13:59 Page 238
238 ΚΏΣΤΑΣ ΛΑΒΔΑΣ
γική. Στο πεδίο αυτό όπως και σε τόσα άλλα (ελλιπής ανταγωνισμός, λειτουργία
εναρμονισμένων πρακτικών στον καθορισμό τιμών, κ.λπ.) οι επιπτώσεις του
εξευρωπασμού δεν κατόρθωσαν να επεκταθούν στις ρυθμιστικές διαστάσεις
του, με αποτέλεσμα ένα εν πολλοίς άναρχο τοπίο στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ.
Διαπιστώσαμε πιο πάνω ότι η σχετική απαξίωση της πολιτικής και του πολιτικού
προσωπικού συνδυάζεται με μια τάση ωραιοποίησης της αναλογικής εκπροσώπησης
και του ρόλου των μικρών κομμάτων. Κατά πόσο επεκτείνεται η
τάση αυτή στην ανάδειξη και νέων ζητημάτων (issues) και –σε ένα βαθύτερο
επίπεδο– την ανάδυση νέων διαιρετικών τομών (cleavages) στο πολιτικό σύστημα;
Εν όψει των καταλυτικών επιδράσεων του εξευρωπασμού, αρχίζει μήπως
να διαμορφώνεται μία νέα διαιρετική τομή στο πολιτικό σύστημα, μια προκαι
αντί- ευρωπακή διαιρετική τομή, ένα νέο σχίσμα εστιαζόμενο σε διαφορές
και συγκρούσεις σε ζητήματα ενοποίησης. Στην περίπτωση της Ελλάδας δεν
φαίνεται να προκύπτει κάτι τέτοιο, με δεδομένο ότι –τουλάχιστον μέχρι στιγμής–
οι διαφορές για τα ευρωπακά ζητήματα δεν διαμόρφωσαν ένα ευρωπακό
σχίσμα ενσωματώνοντας σε αυτό άλλες διαφορές ως επιμέρους. Και
αυτό παρά το γεγονός ότι, όπως διαπιστώσαμε, στην Ελλάδα παραμένει εξαιρετικά
ισχυρή μακροπρόθεσμα η βασική ταύτιση με το εθνικό κράτος.
Η σημασία δεικτών συνέχειας στην πολιτική κουλτούρα μας οδηγεί σε μια
κρίσιμη διαπίστωση: οι διαδικασίες εξευρωπασμού δεν κατόρθωσαν να διασπάσουν
προηγούμενους κανονιστικούς πυρήνες και να προβάλλουν με επιτυχία
νέες πολιτικές και ηθικές νόρμες. Στο πλαίσιο αυτό εντοπίζεται και το θεμελιώδες
έλλειμμα σε νόρμες κοινωνικής αυτοσυγκράτησης. Είναι χαρακτηριστικό
ότι τον Οκτώβριο 2008, εν μέσω σφοδρότατης χρηματοπιστωτικής κρίσης
αφενός και πραγματιστικών προσπαθειών κυβερνητικής αντιμετώπισής τους
αφετέρου, τα συνδικάτα θεώρησαν ότι μια «γενική απεργία» θα είχε νόημα
(στερώντας από το ΑΕΠ ένα σεβαστό κομμάτι και άρα μειώνοντας ακόμη περισσότερο
τις όποιες δυνατότητες άμβλυνσης των συνεπειών της κρίσης). Γενικότερα,
αυτό που θα αναμενόταν να συμβεί ως προς τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα
σε κανόνες, νόρμες και συμπεριφορές, είναι ότι επειδή στην Ελλάδα επαναλαμβανόμενα
παίγνια όντως καταλήγουν σε αθροίσματα αξιώσεων που
υπερβαίνουν το 100%, θα προβλέπαμε να εξελιχθούν σταδιακά νόρμες που να
αναδεικνύουν την αυτοσυγκράτηση ως αναγκαίο λειτουργικό στοιχείο. Ωστόσο
η πρόβλεψη αυτή δεν επαληθεύεται στην ελληνική πραγματικότητα. Ο βασικός
λόγος είναι η έλλειψη κάποιας μορφής κανόνων που θα όριζαν ότι, εφόσον
έχουμε αθροίσματα αξιώσεων που υπερβαίνουν το 100% τότε κανείς δεν έχει
λαμβάνειν. Όλοι θεωρούν ότι δεν υπάρχουν όρια και – δεδομένης της ανυπαρξίας
εσωτερικευμένων κανόνων που να ορίζουν το πλαίσιο που προαναφέρθηκε
– δεν προκύπτει λόγος για την ανάπτυξη πλεγμάτων από νόρμες αυτοσυγκράτησης.