ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef01:kef01 06/03/2009 13:58 Page 121
Ο «ΜΑΥΡΟΣ ΚΥΚΝΟΣ» ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ 121
και των ΗΠΑ (νομισματικός έλεγχος, μείωση των δημοσίων δαπανών και της
φορολογίας, ιδιωτικοποιήσεις, πρωτοβουλίες απελευθέρωσης και απορρύθμισης
των αγορών, περικοπές στις οικονομικές και κοινωνικές παρεμβάσεις του
δημόσιου τομέα) άλλαξαν το τοπίο οδηγώντας τις αγγλοσαξονικές κυρίως χώρες
σε επίπεδα ταχύτατης οικονομικής ανάπτυξης. Μαζί με τις αλματώδεις εξελίξεις
στην τεχνολογία των επικοινωνιών και της πληροφορικής, τα οικονομικά
σύνορα κατέρρευσαν και οι αγορές όλου του κόσμου βρέθηκαν ασφυκτικά κοντά
η μία στην άλλη. Η παγκοσμιοποίηση είχε θεαματικά οικονομικά αποτελέσματα,
φέρνοντας στο προσκήνιο περιφερειακές οικονομίες και πλουτίζοντας
πληθυσμούς εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που ως τότε ζούσαν συντροφιά
με την πείνα και την ανέχεια. 7
Με την ευημερία όμως ήρθαν και οι χρηματοπιστωτικοί κίνδυνοι. Ο πρόσφατος
μαύρος κύκνος μπορεί να μην είναι ο τελευταίος, ούτε αυτός που θα
φέρει τη συντέλεια του κόσμου. Μας φέρνει όμως στη μνήμη την κατάρρευση
πολλών επιχειρηματικών γιγάντων στο εγγύτερο παρελθόν (Enron, WorldCom,
Digital Equipment Corp, Data General), οι οποίοι χρεοκόπησαν, ανασυντάχθηκαν
ή εξαφανίστηκαν. Ο αυτορυθμιζόμενος σε πολλές περιπτώσεις καπιταλισμός
μπορεί και επιλύει προβλήματα και στρεβλώσεις της αγοράς αφανίζοντας
τις αδιέξοδες επιχειρήσεις και ανοίγοντας τον δρόμο για καινούριες που θα
ικανοποιήσουν τις ανάγκες της αγοράς με νέες μεθόδους, τεχνολογίες και αντιλήψεις.
8 Εντούτοις, όταν η κρίση αγγίξει το χρηματοπιστωτικό τομέα, τότε η
κατάσταση μπορεί να καταστεί ανεξέλεγκτη, ακόμη και να αποβεί μοιραία για
τις οικονομίες των κρατών.
Ο πρόσφατος μαύρος κύκνος έχει δύο πολύ χαρακτηριστικά αίτια. Το
πρώτο έχει ήδη αναλυθεί διεξοδικά. 9 Πρόκειται για την πολιτική φθηνού χρή-
7 Για μια συστηματική ανάλυση των αιτίων της κρίσης, βλ. H. Minsky, «The financial
instability hypothesis», The Jerome Levy Economics Institute Working Papers, No. 74, May
1992.
8 Αυτό είναι το νόημα της «δημιουργικής καταστροφής» (creative destruction) που,
σύμφωνα με τον αυστριακό οικονομολόγο Joseph Schumpeter, Capitalism, Socialism
and Democracy, Harper & Row, New York, 1942, σελ. 84, χαρακτηρίζει τη δυναμική καπιταλιστική
εξέλιξη.
9 Βλέπε για παράδειγμα, C. Borio, «The financial turmoil of 2007-?: a preliminary
assessment and some policy considerations», Working Paper, No. 251, Bank for
Internatio nal Settlements, March 2008, C. Calomiris, «The subprime turmoil: What’s
old, what’s new, and what’s next», στο Maintaining stability in a changing financial system,
Jackson Hole Symposium, Federal Reserve Bank of Kansas City, August 2008, R. Wade,
The first-world debt crisis of 2007-2010 in global perspective, Challenge, Νο. 4, 2008, σελ.
23-54. Βλέπε επίσης τη μελέτη του Θ. Πελαγίδη στον παρόντα τόμο, «Ανατομία της διεθνούς
χρηματοοικονομικής κρίσης με αναφορά στην Ελληνική οικονομία».