ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef03:kef03 06/03/2009 13:59 Page 308
308 ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ
λου ρύθμισης ήταν ο ενεργός ρόλος του κράτους στην οικονομία μέσω του λεγόμενου
κρατικού παρεμβατισμού (το γνωστό και ως κενσιανό μοντέλο) και η
αποκλειστικότητά του στην κοινωνική πολιτική. Ήταν η εποχή των ανεξάρτητων
εθνών-κρατών, της σταθερής και μακροχρόνιας απασχόλησης, της περιορισμένης
διεθνούς κινητικότητας των συντελεστών της παραγωγής, της σχετικά
σταθερής και πυρηνικής οικογένειας και των σχεδών ισόβιων δεξιοτήτων και
προσόντων. Σ’ αυτό το πλαίσιο, και ιδιαίτερα στη δυτική και βόρεια Ευρώπη,
οι λεγόμενοι επαγγελματίες του δημοσίου –γιατροί, δάσκαλοι και καθηγητές
κάθε βαθμίδας της δημόσιας εκπαίδευσης– θεωρούνταν και ήταν εν πολλοίς
«ιππότες», δηλαδή αλτρουιστές δημόσιοι λειτουργοί, προσηλωμένοι στο καθήκον
και στη δεοντολογία του λειτουργήματός τους, με στόχο την εξυπηρέτηση
του δημοσίου συμφέροντος. Ήταν οι ειδήμονες, αυτοί που «ήξεραν καλύτερα».
Κατά συνέπεια, για τους χρήστες των υπηρεσιών, ασθενείς, μαθητές ή φοιτητές
κ.ο.κ., δεν έμενε παρά ο ρόλος του παθητικού αποδέκτη των προσφερόμενων
υπηρεσιών, χωρίς δηλαδή δικαίωμα επιλογής. Μ’αυτή την έννοια, οι χρήστες
των δημόσιων υπηρεσιών θεωρούνταν (και ήταν) άβουλα «πιόνια».
Η ανάδυση του παραδείγματος των «οιονεί αγορών»
Το παράδειγμα των «οιονεί αγορών» (quasi markets) και ιδιαίτερα το μοντέλο
«επιλογής-και-ανταγωνισμού» (choice-and-competition) στη δημόσια
πολιτική αναδύθηκε ουσιαστικά ως συστατικό στοιχείο ενός νέου consensus
μετά την σαρωτική νίκη της Margaret Thatcher το 1979 που τερμάτισε τη μεταπολεμική
συναίνεση στη Βρετανία αμφισβητώντας τα δύο βασικά συστατικά
της, δηλαδή την κενσιανή οικονομική πολιτική και το κοινωνικό κράτος. Είχαν
προηγηθεί η «αλλαγή παραδείγματος» σε θεωρητικό επίπεδο που εξασφάλισε
την ηγεμονία στις συντηρητικές ιδέες και προετοίμασε το έδαφος για τη
κυριαρχία των συντηρητικών κυβερνήσεων, αλλά και η εγκατάλειψη των αρχικών
σχεδίων για ιδιωτικοποίηση βασικών θεσμών του κοινωνικού κράτους,
όπως το NHS –Βρετανικό ΕΣΥ– και η δημόσια εκπαίδευση. ΄Ετσι, η θεσμοθέτηση
«οιονεί αγορών» στους τομείς της δημόσιας υγείας και της δημόσιας εκπαίδευσης
ήταν ουσιαστικά αποτέλεσμα της αντοχής που επέδειξαν οι θεσμοί
του κοινωνικού κράτους στη Βρετανία απέναντι στα σχέδια της Margaret
Thatcher. Μ’ αυτή την έννοια, το παράδειγμα των «οιονεί αγορών» δεν μπορεί
και δεν πρέπει να συγχέεται με το μοντέλο της αγοράς, όπως άλλωστε γίνεται
εμφανές από τη φιλοσοφία και τα βασικά συστατικά του: καθολικότητα ως
προς τις παροχές, δηλαδή δωρεάν υπηρεσίες για όλους, δημόσια χρηματοδότηση
στους παρόχους των υπηρεσιών, αλλά υπό τον όρο της επιλογής τους από
τους χρήστες, δηλ. τους ασθενείς, τους μαθητές ή/και τους γονείς τους.