ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef03:kef03 06/03/2009 13:59 Page 215
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ, ΝΟΡΜΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΣΜΟΥ 215
έχουν αντλήσει ερωτήματα και από τις δυο πηγές, παρότι οι ειδικές εμπειρικές
έρευνες που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν είναι ελάχιστες (υπάρχουν, βέβαια,
τα αξιοποιήσιμα στοιχεία που μας παρέχουν αφενός το Ευρωβαρόμετρο
και αφετέρου ορισμένες από τις πολλές και ποιοτικά άνισες μετρήσεις «κοινής
γνώμης»). Οι ελλείψεις αυτές δεν εμπόδισαν την ανάπτυξη μιας σχετικά περιορισμένης
αλλά σίγουρα υπαρκτής ελληνικής βιβλιογραφίας περί πολιτικής
κουλτούρας. 5
Στις σελίδες που ακολουθούν θα εστιαστούμε σε δυο εντελώς διαφορετικές
πηγές ερεθισμάτων που συμβάλλουν στην μετεξέλιξη της πολιτικής κουλτούρας.
Θα εξετάσουμε αρχικά τις βασικές ευρωπακές παραμέτρους που επηρεάζουν
την ελληνική πολιτική κουλτούρα (ενότητα 2) καθώς επίσης και ορισμένα διλήμματα
που τίθενται στους θεσμούς πολιτικής διαμεσολάβησης (ενότητα 3). Στη
συνέχεια, στρεφόμενοι στην ανάλυση παραγόντων βαθύτερης αιτιότητας, θα
διερευνήσουμε ορισμένες κοινωνιο-βιολογικές παραμέτρους που επηρεάζουν,
διαμορφώνουν και εξελίσσουν σε ένα βαθύτερο επίπεδο τις πολιτικές και κοινωνικές
νόρμες (ενότητα 4). Στο πλαίσιο αυτό, θα συζητήσουμε τέλος (στην ενότητα
5) το βασικό, ίσως, πρόβλημα της σύγχρονης πολιτικής κουλτούρας στην
Ελλάδα: την έλλειψη εμπιστοσύνης σε θεσμούς και θεσμικές διαδικασίες και το
συνδεόμενο με αυτήν έλλειμμα αυτοσυγκράτησης στην κοινωνική δράση. Με
άλλα λόγια, το παρόν κείμενο αποτελεί μια προσέγγιση στην πολιτική κουλτούρα
και τους παράγοντες που την καθορίζουν, μια προσέγγιση, όμως, που
διατρέχει διαφορετικά επίπεδα αιτιότητας, συνθηκών και κατάδειξης.
Εξευρωπασμός και πολιτική κουλτούρα
Οι διαδικασίες εξευρωπασμού αποτελούν σημαντικές παραμέτρους για
μια εξηγητική προσέγγιση στη διαμόρφωση και την εξέλιξη συστημάτων από
κανόνες και νόρμες. Πρέπει καταρχήν να καταστεί σαφές ότι η έννοια και η
προσέγγιση του «εξευρωπασμού» έχουν αξία, εφόσον τοποθετηθούν σε κατάλληλα
μεθοδολογικά πλαίσια. Ας δούμε συνοπτικά τρία μεθοδολογικά ζητή-
5 Για μια επισκόπηση της ελληνικής βιβλιογραφίας βλ. Γ. Βούλγαρης, Η Ελλάδα
από τη Μεταπολίτευση στην Παγκοσμιοποίηση, εκδόσεις Πόλις, Αθήνα, 2008, σελ. 326-
364. Για μια διαφορετική προσέγγιση στις βασικές παραδοχές για τις πηγές, την υφή
και τις επιπτώσεις της πολιτικής κουλτούρας στην Ελλάδα βλ. G. Contogeorgis,
«Political Science in Greece», στον τόμο H.-D. Klingemann, επιμ., The State of Political
Science in Western Europe, Budrich, Opladen, 2007, σελ. 187-229 και Γ. Κοντογιώργη,
Πολίτης και Πόλις: Έννοια και Τυπολογία της Πολιτειότητας, εκδόσεις Παπαζήσης,
Αθήνα, 2003.