ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef01:kef01 06/03/2009 13:58 Page 94
94 ΘΟΔΩΡΗΣ ΠΕΛΑΓΙΔΗΣ
την άλλη από την πιστωτική ασφυξία και την συνεχώς μειούμενη καταναλωτική
ζήτηση.
Την περίοδο αυτή, συντελέστηκαν τα δύο μεγάλα «λάθη οικονομικού εγχειριδίου»
της κυβέρνησης. Για να αντιμετωπιστεί η φυγή από το δολάριο, η Κεντρική
Τράπεζα σήκωσε τα επιτόκια με την ελπίδα της αποτροπής της τάσης
αυτής, και το χρήμα έγινε πιο ακριβό περιορίζοντας περαιτέρω τη ρευστότητα,
τη στιγμή ακριβώς που το σύστημα χρειαζόταν χρήμα. Σα να μην έφτανε αυτό,
ο Πρόεδρος Hoover προσπάθησε να …εξισορροπήσει τον προπολογισμό και
να περιορίσει τις δαπάνες με αποτέλεσμα η διόρθωση στην πραγματική οικονομία
να γίνει βίαιη, βαθιά και μακροχρόνια. Αυτός ο προάγγελος των …κανόνων
της Ευρωπακής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και της «Συνθήκης του Μάαστριχτ»
οδήγησε την κατάσταση στα άκρα. Η οικονομία υπέστη και δεύτερο
σοκ πέντε χρόνια μετά, με δεύτερη, ή μάλλον τρίτη χρηματιστηριακή κατάρρευση
και επιδείνωση της πραγματικής οικονομίας και δεν ανέκαμψε παρά
μόνο με τις ρυθμίσεις του F. Roosevelt και του New Deal στο διεθνές εμπόριο
και τη χρηματοοικονομία κυρίως.
Η κατάρρευση συνολικά της αγοράς τότε, δεν είναι μακριά από τη σημερινή
κατάσταση, με τη διαφορά ότι η πιστωτική φούσκα (credit bubble) εκδηλώθηκε
με την «υπερβολή» σε μια επιμέρους αγορά, την αμερικάνικη κτηματαγορά και
κατέληξε σ’ αυτό που βιώνουμε σήμερα. Μια συνολική κρίση στην οποία η υποχώρηση
των χρηματιστηρίων απλώς προεξοφλεί μια τουλάχιστον δυνατή ύφεση
σε βραχυπρόθεσμο και μάλλον μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Τι έλλειπε τότε, και τι
θα μπορούσε να γίνει για να αποφευχθεί η τραγωδία αυτή; Είναι ένα ερώτημα
με εντελώς όμως επίκαιρη απάντηση, όσον αφορά την προσπάθεια που κάνουν
σήμερα οι κυβερνήσεις να στηρίξουν τις αγορές για να ξεπεραστεί με το μικρότερο
κόστος η σημερινή κρίση.
Δεν υπήρχε κατ’ αρχάς ο συστημικός «δανειστής εσχάτης ανάγκης», που θα
μπορούσε να στηρίξει τη ρευστότητα και να καταπολεμήσει την πιστωτική
ασφυξία από τον πανικό. Τα δε επιτόκια, αντί να σηματοδοτήσουν μια διευκολυντική
πολιτική φτηνού χρήματος, προσπάθησαν να αποτρέψουν τη φυγή από
το δολάριο. Θα εξηγήσουμε παρακάτω πως τα διδάγματα αυτά από τα λάθη
της πολιτικής του ’29 μπορούν να κατευθύνουν τις πολιτικές σήμερα.
Η σημερινή κρίση
Σήμερα, οι αμερικάνοι πολίτες, ή μάλλον οι φορολογούμενοι βρίσκονται
ήδη, πολλοί από αυτούς ιδίως, στη δυσάρεστη θέση είτε να έχουν χάσει το σπίτι
τους είτε οι περισσότεροι να δυσκολεύονται να πληρώσουν τις δόσεις του στεγαστικού
τους αφού πληρώνουν υψηλά επιτόκια, ενώ αντιθέτως η αξία του σπι-