ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef00:kef00 06/03/2009 13:58 Page 27
ΕΙΣΑΓΩΓΗ 27
λοτε στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν είχαμε μια τέτοια συμπύκνωση του
χρόνου και του χώρου. Η πρό(σ)κληση της παγκοσμιοποίησης είναι πρωτίστως
πολιτισμική, καθώς οι εθνικές ταυτότητες τείνουν να υβριδοποιούνται και να
καθορίζονται όλο και περισσότερο «διαλογικά». Σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης
συνειδητοποιούμε ότι η διευρυνόμενη και αναστοχαστική εμπειρία είναι ο
αποφασιστικότερος παράγοντας για τη συγκρότηση της εθνικής συλλογικότητας.
Σε έναν ολοένα και πιο αλληλεξαρτώμενο κόσμο κανείς δεν έχει πλεονέκτημα
για πάντα, κανείς δεν μπορεί να εφησυχάζει, κανείς δεν πρέπει να θεωρεί
την ταυτότητά του δεδομένη. Η δημιουργική προσαρμοστικότητα των θεσμών,
δηλαδή να αποδέχονται και να δημιουργούν την αλλαγή καθώς και να
ενσωματώνουν την αναθεωρησιμότητα προσφιλών ιδεών και συνηθειών σε όλα
τα επίπεδα, αποτελούν το μοναδικό ασφαλή οδηγό στο λαβύρινθο της παγκοσμιοποίησης.
Πρέπει να τονιστεί ότι η διεθνής κατάταξη της Ελλάδας αντιμετωπίζει δυσκολίες,
τόσο λόγω της γεωγραφικής θέσης, όσο και λόγω κάποιων στερεοτυπικών
προσδιορισμών οι οποίοι γεννούν διλήμματα σχετικά με τη σύγχρονη
ταυτότητά της. Ο χαρακτηρισμός της Ελλάδας ως βαλκανική χώρα δημιουργεί
κινδύνους εξίσωσης με κράτη που χαρακτηρίζονται από πολιτική αστάθεια,
εσωστρέφεια και τραχύτητα στις εξωτερικές τους διαδράσεις. 26 Από την άλλη
πλευρά, το ελληνοτουρκικό δίπολο και η προβολή του μεσογειακού χαρακτήρα
της εμφανίζει αβέβαιη έκβαση, στο βαθμό που ο συσχετισμός με την ανεπτυγμένη
Νότια Ευρώπη και όχι με τον υπανάπτυκτο Μεσογειακό Νότο, δεν μπορεί
να διασφαλιστεί (υπενθυμίζεται ο πολλές φορές «τριτοκοσμικός» φιλοαραβισμός
που έχει επιδείξει). Ταυτόχρονα, η νεοελληνική συνείδηση μοιάζει ακόμη
να αμφιταλαντεύεται «μεταξύ Ανατολής και Δύσης, Διόνυσου και Απόλλωνα,
μεσογειακού κλασικισμού και βυζαντινίζουσας Ορθοδοξίας, ή σε ένα πιο απτό
και ιστορικά νωπό σχήμα μεταξύ Ευρώπης και Βαλκανίων». 27 Το γνωστό δίπολο
«Έλληνας-Ρωμιός» και οι διάφορες παραλλαγές που συνδέονται άμεσα
μαζί του (π.χ. Δύση-Ανατολή, Ευρώπη-Βαλκάνια κ.λπ.) έχουν επηρεάσει σημαντικά
τη λειτουργία της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας και του πολιτικού της
συστήματος. Ιδιαίτερο ρόλο διαδραμάτισε το δίπολο μεταρρυθμιστικής-παρω-
26 Διάφοροι αναλυτές θεωρούσαν ότι η δεκαετία του 1990 θα σημάνει, για την Ελλάδα
κατά πάσα πιθανότητα, την εκ νέου ανακάλυψη της ταυτότητάς της ως βαλκανικής
χώρας και τη διαδικασία της μεγαλύτερης αποστασιοποίησής της από τη Βόρεια Ευρώπη.
Βλέπε π.χ. J. Pettifer, The Greeks - Land and People Since the War, 1933, μετάφραση
εκδόσεις Μαραθιάς, Αθήνα 1995.
27 Δημήτρης Τζιόβας, «Πώς διαμορφώνεται η διεθνής εικόνα της χώρας», Το Βήμα-
Νέες Εποχές, 04/04/1999.