ÎšÎ±Ï„ÎµÏ Î¸ÏÎ½ÏƒÎµÎ¹Ï‚ Î ÏÎ¿Î¿Î´ÎµÏ Ï„Î¹ÎºÎ®Ï‚ Î”Î¹Î±ÎºÏ Î²Î­ÏÎ½Î·ÏƒÎ·Ï‚ - Science Stage

kef03:kef03 06/03/2009 13:59 Page 225
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ, ΝΟΡΜΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΣΜΟΥ 225
θεσμούς πολιτικής διαμεσολάβησης, βλέπουμε ότι παρατηρούνται ορισμένες
προφανείς αλλαγές στο ρόλο των πολιτικών κομμάτων. Αφενός ανοίγονται νέα
πεδία πολιτικής και πολιτικής διαβούλευσης (Ευρωπακό Κοινοβούλιο, ευρωπακή
δημοσιότητα). Αφετέρου παρατηρούνται και αλλαγές που εγείρουν ερωτήματα
για το μέλλον βασικών παραμέτρων της πολιτικής συμμετοχής και της
πολιτικής νομιμοποίησης. Αρχίζουν μήπως να διαφαίνονται οι πιθανότητες
διαμόρφωσης συστημάτων φιλελεύθερης διακυβέρνησης που λειτουργούν ουσιαστικά
χωρίς κόμματα; 16 Μια σχετική προσέγγιση αναλύει τα πολιτικά κόμματα
ως οργανισμούς οι οποίοι αφενός «κρατικοποιούνται» σε αυξανόμενο
βαθμό και αφετέρου κλείνουν την πολιτική αγορά, επιβάλλοντας συνθήκες πολιτικού
ολιγοπωλίου (θεωρία των «κομμάτων – καρτέλ»). 17 Ωστόσο κάθε μείωση
του πολιτικού ανταγωνισμού εξασθενεί και τα ίδια τα κόμματα, καθώς (α)
«το πολιτικό κόμμα είναι σύμφυτο φαινόμενο με τον πολιτικό ανταγωνισμό και
κάθε μείωση του τελευταίου θέτει σε αμφισβήτηση το μέλλον των κομμάτων»
και (β) ένα τέτοιο κόμμα πιθανότατα θα δεχτεί έντονη αμφισβήτηση από εναλλακτικές
μορφές δράσης, όπως τα κοινωνικά κινήματα, ή και από παλαιότερες
οργανώσεις (όπως τα συνδικάτα) που «επαναδραστηριοποιούνται πολιτικά σε
πεδία που κατά παράδοση ανήκουν στα πολιτικά κόμματα». 18 Ίσως οι μετατοπίσεις
και η υιοθέτηση ενός οργανωτικού εκλεκτικισμού να υποδηλώνουν, σε
ορισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις, την προσπάθεια διαμόρφωσης ενός νέου
16 Βλ. μεταξύ άλλων, την ανάλυση του P. Mair, «Partyless democracy: solving the
paradox of New Labour?», New Left Review, Vol. 2, 2000, σελ. 21-37. Σύμφωνα με τον
Peter Mair, η ενδυνάμωση των αντι-κομματικών τάσεων στην πολιτική κουλτούρα ενδέχεται
να οδηγήσει σε ένα ιδιότυπο δημοψηφισματικό καθεστώς, στο οποίο οι πολίτες
καλούνται απλώς να εγκρίνουν ή να απορρίψουν τα σχέδια και τις προτάσεις των πολιτικών
ηγετών. Το καθεστώς αυτό, σύμφωνα με τον Mair και άλλους, δεν είναι απαραίτητα
αντίθετο προς τη δημοκρατία, αλλά δεν παύει να είναι αδιάφορο προς τις αξίες
της πολιτικής συμμετοχής.
17 Βλ. Katz & P. Mair, «Changing models of party organization and party democracy:
the emergence of the Cartel Party», Party Politics, No 1, 1995, σελ. 5-28. Η προσέγγιση
αυτή δίνει έμφαση σε στοιχεία όπως: επικράτηση διαχειριστικών λογικών, ενσωμάτωση
στο σύστημα κρατικής εξουσίας, κρατική χρηματοδότηση, συρρίκνωση του πεδίου
εναλλακτικών πολιτικών προτάσεων, σχεδόν απόλυτη προβλεψιμότητα στη νομοθετική
λειτουργία του κοινοβουλίου ιδιαίτερα σε συστήματα με αυξημένη κομματική πειθαρχία,
παγίωση ομάδων επαγγελματιών της πολιτικής, ενδυνάμωση των αυταρχικών τάσεων
στο εσωτερικό των κομμάτων.
18 Μ. Σπουρδαλάκης, «Το κομματικό φαινόμενο: Εξέλιξη και συγκυρία», σε Δ. Θ.
Τσάτσος & Ξ. Ι. Κοντιάδης (επιμ.), Το Μέλλον των Πολιτικών Κομμάτων, εκδόσεις Παπαζήσης,
Αθήνα, 2003, σελ. 63.